Sunod-sunod na pagtilaok ng manok ang aking narinig kasabay ng katok sa pinto ng aking k’warto. Kahit antok pa ay bumangon ako sa aking pagkakahiga at pikit-matang dinampot ang puting tela at sinuot iyon sa aking katawan at mabilis na naglakad patungo sa pinto.
“What happened? Is there something happened to the patient?” Sunod-sunod kong tanong na nanatiling nakapikit ang aking mga mata. Naglakad akong palabas ngunit bigla akong napatigil at napamulat ng aking mga mata nang wala akong naririnig na sumasagot sa aking mga tanong.
“Intern! Why you are not---
Napatigil ako sa aking sasabihin nang makita ko ang mga titig ni Lita na naguguluhan sa aking ikinikilos dahilan para mabilis akong napasapo sa aking noo ng mag-sink na ang lahat na ginawa ko. Shit! Ano na namang kapalpakan ang ginawa mo Helen? Dammit! Sa tagal ko ng nagtatrabaho sa ospital halos ultimong paghinga ko alam na kung ano ang gagawin ko sa araw-araw. Mabilis akong hinila ni Lita sa aking k’warto at isinara ang pinto sabay kinuha ang kumot na nakapatong sa aking mga balikat. Wait, how did that blanket wrap around my shoulders?
Walang imik na tinupi ni Lita ang kumot at nilagay ito sa kama. Humarap si Lita na may pag-aalala sa kan’yang mukha. “Binibining Helena, ayos lang po ba kayo?” tanong niya na labis ang pag-aalala ang gumuhit sa kan’yang mukha.
Napakunot-noo ako ngunit mabilis na inalis iyon at pinalitan ng isang ngiti. “Oo naman, Lita,” nakangiti kong pagpapanggap. Ngunit hindi naalis ang pag-aalala sa mukha ni Lita at hinawakan ang aking mga kamay.
“Sigurado po ba kayo? Hindi po kaya mas makabubuti na sabihin na natin kina Don Raul at Doña Celestina ang katotohanan?” saad ni Lita.
Anong katotohan ang sinasabi ni Lita? May nalalaman ba siya tungkol sa ginagawa ni Helena? Shit! Ano bang nangyayari? Ano pa kaya ang nalalaman ni Lita kay Helena? Kailangan kong magpanggap at i-drive out siya ng malaman ko ang ibig niyang sabihin.
“Hindi na kailangan, Lita. Hindi naman mahalaga na malaman nila ama at ina ang nangyayari,” kunwaring pagtatanggi ko. Naramdaman ko ang biglang paghigpit ng kan’yang pagkakahawak sa aking mga kamay.
“Binibini, alam kong nagmamalasakit ka sa ating mga kababayan ngunit tama na, pagpinagpatuloy mo pa rin ang lahat ito malalagay ang buhay mo sa panganib,” nag-aalalang wika ni Lita.
Panganib? Anong ibig sabihin ni Lita?
Akmang magtatanong na ako nang biglang may kumatok sa pinto. “Lita, tapos na ba magbihis si Binibining Helena?” tanong ng babaeng nasa labas ng pinto.
“Sandali na lamang, Rosa.” Pagsisinungaling sagot ni Lita.
“Sige, bilisan niyo lang ng binibini at naghihintay na sina Don Raul at Doña Celestina sa hapag-kainan,” wika nito.
“Sige, Rosa.” Tipid na sagot niya.
“Lita, anong i---
Mabilis akong pinutol ni Lita sa aking pagtatanong. “Ipapaliwanag ko po sa ‘yo ang lahat mamaya, binibini. Sa ngayon, kailangam mo munang magbihis at naghihintay na sina Don Raul at Doña Celestina.” Aniya at inayos niya ang aking itsura at pinagpalit ng damit.
“Lita…” tawag ko na sobrang kinakain na ng curiosity.
“Mamaya, binibini.” Aniya at dinala niya na ako sa hapag-kainan na kung nasaan naghihintay na nakaupo sina Don Raul at Doña Celestina at may mga ngiti sa labi.
“Kumusta ang tulog mo anak?” tanong ni Doña Celestina ng nakangiti.
“Maayos naman po, ina,” sagot ko ngunit hindi ko magawang alisin ang tingin ko kay Lita.
Anong alam ni Lita kay Helena? May kinalaman ba siya kung paano ako napunta rito? Pero, bakit hindi niya sa akin sinabi noong una palang? Alam niyang kakaiba na ang aking kinikilos bakit nanahimik lang siya? Patuloy na napuno ng mga katanungan ang aking isipan. Sino ba si Lita at ano ang nalalaman niya? Hindi ako mapakali, gustong-gusto ko ng malaman ang tinatago niya sa akin. Ngunit biglang naagaw ang aking atensyon ng hawakan ni ama ang aking kamay.
“Helena, may problema ka ba? Kanina pa kita kinakausap ngunit mukhang ang lalim ng iyong iniisip. May bumabagabag ba saiyo?” tanong ni Don Raul.
“Patawad po ama,” paghingi ko ng despensa at tumawa ng bahagya. “Medyo napapaisip lang po ako sa aking binasa kagabi kung kaya po pagpasens’yahan mo na po ako sa aking maling inasal,” pagdadahilan ko.
Napatawa si Don Raul nang buong lakas. “Naku, mahal ang ating anak ay siyang nagmana nga sa akin na puno ng kuryusidad sa mga bagay-bagay.”
“Siyang iyong sinabi aking asawa. Ang ating anak ay labis na kamangha-mangha,” pagdagdag ni Doña Celestina na sumabay sa tawa ni Don Raul. Nakitawa na lang ako at sinubukang iwaglit sa aking isipan ang mga katanungan sa aking isipan hanggang sa matapos naming kumain.
Dali-dali akong pumunta ng kusina para kulitin si Lita ngunit busy ito sa paghuhugas ng mga pinggan. Hinintay ko siya matapos ngunit hindi ko na matagalan ang paghihintay kung kaya hinatak ko ito.
“Rosa, I need Lita so take in charge there!” mabilis kong ani.
Gumuhit sa mukha ni Rosa ang pagkalito ngunit hindi na ako nag-explain mas kailangan kong malaman ang nalalaman ni Lita tungkol sa akin. Hindi ko alam kung saan ko siya dadalhin basta hinatak ko siya palabas ng mansyon at naglakad hanggang sa makarating sa lugar na kung saan walang tao na makakrinig sa amin. Iginala ko ang aking mga mata at nang masiguro ko ng walang taong naroon ay dinala ko siya sa lilim ng puno ng acacia. Mabilis kong binatawan ang kan’yang kamay at hinarap ito.
“Now, tell me Lita what’s going on?” atat tanong ko.
Huminga ng malalim si Lita. “Binibini, alam kong marami kang katanungan ngunit hindi tayo magkakaintindihan kung gagamitan mo ako ng banyagang salita,” anas ni Lita.
“Shit! I forgot! Oh, fu--- ay ano ba!” sabay tampal sa aking bibig. “Go back to your senses!”
Umiling ako ng ilang beses para ibalik ang aking huwisyo sabay sampal sa magkabila kong pisngi.
“Game!” sigaw ko. Labis na nabigla si Lita sa aking ginawa at gumuhit ang pag-aalala sa kan’yang mukha.
“Ayos ka lang ba, binbini?” nag-aalalang tanong nito.
“Ok---” Tumikhim ako bago ipagpatuloy ang aking sasabihin. “Ayos lang ako, Lita. Ngayon, sabihin mo sa akin, ano ba ang nangyayari?” mahinahong tanong ko.
“Hindi ko po alam kung kailan nagsimula ang lahat, binibini ngunit mas makabubuti na tigilan mo na po ang inyong ginagawa, malalagay ka lamang po sa panganib,” pagmamakaawang saad ni Lita.
“Panganib? Ano ba ang ibig mong sabihin?” naguguluhang tanong ko.
“Binibini, habang patuloy kang nanaliksik tungkol sa medisina inilalagay mo lang sa bingit ng kamatayan ang inyong buhay,” pakiusap ni Lita na magkadaop ang mga palad.
“Ano bang pinagsasabi mo, Lita? P’wede bang diretsahin mo na lang ako? Naguguluhan na ako sa mga sinasabi mo!”
Hinawakan ni Lita ang magkabilang mga kamay ko at tinitigan ako sa aking mga mata na hindi nawawala ang labis na pag-aalala sa mga mata nito.
“Ang lahat po na inyong nalalaman tungkol sa medisina ay siyang inyong ikamamatay, binibini. Hindi ko alam kung paano pero base sa aking nakikita at napapansin noong una ay nagiging makalimutin ka lang ngunit habang tumatagal, unti-unti niyo ng nakalilimutan ang ilang mga bagay tulad ng kung saan ka nakatira, kung nasaan ka, pati ang inyong mga magulang ay inyo na ring nakalilimutan. Maraming bagay ang inyong nakalilimutan habang tumatagal, binibini.” Humigpit ang pagkakahawak sa akin ni Lita. “Parang awa mo na, binibini, nakikiusap ako itigil niyo na ito. Hindi lang para sa inyong sarili kun’di pati na rin sainyong mga magulang,” pakiusap ni Lita na labis ang pag-aalala.
Natigalgal ako sa lahat ng sinabi ni Lita. Nawawala ang mga alaala? Kaya ba hindi siya nabigla nang magtanong ako ng mga bagay na hindi ko alam kasi alam niyang nawawala na naman ang aking alaala? Kaya ba hindi niya ako pinagduduhan na hindi ako ang Helena na kilala niya?“Lita, may nalalaman ka pa ba na hindi mo pa nasasabi?”“Wala na po akong nalalaman, binibini. Lahat ng aking nasabi ay iyon lamang po ang tangi kong nalalaman at kung may nais ka pa po na malaman ang lahat ng sagot ay nasa inyong silid at nasa inyong sarili lamang.” Aniya.What is this? What did Helena do to lose her memories? Her memory is slowly deteriorating… does it mean she suffer from Alzheimer? But, she’s too young.“Lita, maliban sa unti-unting pagkawala ng aking alaala ano pa ang iyong napansin?’ seryosong tanong ko.Binitawan ni Lita ang aking mga kamay at bahagyang napaisip. “Iyon lamang, binibini.”“Kailan mo napansin na nagsimula naging makalilimutin ako? Gaano na k
Gaya ng sinabi ni Lita ay ngayon ang araw kung kailan ko kukunin ang k’wadernong ipinasadya ko kay Ginoong Huseng kaya nagpaalam ako kina Amang Don Raul at Inang Doña Celestina para pumunta ng bayan. Madali naman nila akong pinayagan ‘pagkat alam na nila na iyon din ang araw na pinag-usapan namin ng ginoo. Habang sakay ng kalesa ay pinagmasdan ko ang luntiang kapaligaran kung saan ang mga malalaking puno ang naroon at malawak na palayan na malayong-malayo sa nakasanayan kong lasangang puno ng mga gusali at sementadong bahay. Nakaka-refresh ng pakiramdam ang ganitong tanawin.Muli kong nilanghap ang sariwang hangin at napangiti. “Ang sarap naman manirahan dito. Lahat ng malalanghap at makakain ay sariwa.”“Binibini talaga, parang hindi ka na nasanay,” nakangiting sambit ni Lita.If you only knew, Lita. Ito ang unang beses na makakalahanghap ako ng sariwang hangin sa tanang buhay ko. Hindi na lamang ako umimik at pinagpatuloy ako pagmamasid sa aming dinaraanan.
Bigla akong nanlumo sa inasal ni Lita. Hahayaan niya lang talagang saktan ng mga taong iyan ang isang taong wala naman ginagawa sa kanilang masama? Anong mali ang nagawa niya? Wala naman, ‘di ba? Bakit siya pinaparusahan ng gan’yan? Naramdaman ko ang paghigpit ng pagkakahawak ni Lita sa aking kamay. Ibinalik ko ang aking mga tingin sa binatang patuloy pa rin na binubugbog ng mga guwardiya sibil hanggang sa dumugo ang pisngi nito maging ang mga labi nito. Hindi ko maatim ang kanilang ginagawa rito. Bakit hindi siya lumaban? Bakit hinahayaan niya lang na saktan siya ng mga baliw na guwardiya sibil?“Ayusin mo ang trabaho mo, Señorito Joaquin!” sabay ngisi nito ng nakaiinsulto.Señorito? Anong ginagawa ng isang anak ng may kapangyarihan para gawin ang mabigat na gawain na ginagawa niya at pagmalabisan ng mga guwardiya sibil na walang ginagawa kun’di ang yurakan ang kan’yang pagkatao? Napakunot-noo ako sa aking narinig. Pinagmasdan ko ang kawawang binata na tinawag nil
Huminga nang malalim si Ginoong Huseng bago nagsalita. “Napakabait ng mga Perez, halos lahat ng tao rito sa bayan ay mahal na mahal sila. Lahat ng mga nangangailangan ay kanilang tinutulungan. Maging si Señorito Joaquin ay labis na napakabukal ang puso tulad ng kan’yang ama na si Don Arturo. Sa kabila ng kanilang pagiging makapangyarihan at salaping meron sila ay nakikisalamuha sa mga mahihirap na tulad namin si Señorito Joaquin. Itinuturing nila kami na pareho ang aming antas sa lipunan sa kanila,” nakangiting saad ni Ginoong Huseng.“Kung gano’n ang pamilya niya at maging si Señorito Joaquin, bakit siya inaalipin? Bakit ganoon na lamang siya insultuhin ng mga guwardiya sibil?” Sunod-sunod kong tanong.Gumuhit ang mga lungkot sa mga mukha ni Lita at Ginoong Huseng. Ilang segundo rin silang nanahimik ngunit si Lita ang bumasag noon.“Wala silang ibang ginawa kun’di tumulong sa mga kapos-palad na tulad namin ngunit hindi namin alam ang buong dahilan kung bakit sila
Napapalatak ako sa labis na inis at pagkadismaya. “They are really disgusting! Paano nila nagagawa ang ganoon? Napakahalang ng mga kaluluwa ng mga hayop!” Mura kong paghihimutok.Ngunit natauhan ako nang hindi ko namalayan na nakarating ako sa likod ng simbahan sa labis na lalim ng aking iniisip. Napalingon ako sa aking paligid at walang tao roon kung kaya doon na ako nagbuhos ng sama ng loob.“Bullshit! Hypocrite! Mga bahagi kayo ng kasaysayan pero ano ang ginagawa niyo? Akala ko may basura pa sa kasalukuyang pamahalaan ngunit mas bulok at makasarili ang mga namamahala rito!” gigil kong paghihimutok sabay palatak at namaywangan. “Kaya hindi na rin ako magtataka kung bakit basura ang namanang paraan sa pamahalaan sa nagdaang henerasyon, bulok din pala ang pinagsimulan!” sarkastiko kong saad sa hangin.Napahalukipkip ako bigla ng sumagi sa aking isipan ang mga napag-aralan ko noong elementary at high school ako at napabunga ng may pagkasiphayo. “Ang galing! Ha-ha-ha
Humugot ako nang malalim na paghinga bago siya hinarap. “Maupo ka lang d’yan at babalik ako. Huwag na huwag kang aalis hangga’t hindi pa ako nakababalik.” Ani ko.“Hindi ka pa rin talaga nagbabago, tulad ka pa rin ng dati.” Aniya ngunit hindi ko na pinansin ang kan’yang sinabi at mabilis na naglakad papaalis sa kan’ya.Mabilis akong naghanap ng pharmacy ngunit hindi ko alam kung ano ang itsura ng pharmacy sa panahong ito.“Where the hell I find pharmacy here?” I cursed under my breath.Iginala ko ang aking mga mata ngunit wala akong makita.“Hinahanap mo ba ang dispensaryo, binibini?”Napakunot-noo akong napalingon sa aking likuran nang marinig ko ang boses ng isang matandang babae ngunit natigalgal ako nang makita ko ang mukha nito.“Lola Linda…” mahina kong usal.“Naroon ang bilihan ng gamot, binibini,” wika nito sabay turo sa gawing kanan. “Doon mo mabibili ang kailangan mo.” Dagdag niya pa at nagsimulang maglakad papalayo.
“Binibini, oras na po ng hapunan!” tawag sa akin ni Lita sabay katok sa aking pintuan. “Bini---Malaking mga ngiti ang gumuhit sa aking labi at mabilis akong lumabas ng k’warto at patakbong pumunta sa hapag-kainan kung nasaan na nakaupo na sina Don Raul at Doña Celestina.“Don Raul! Doña Celesti—este ama! Ina!” masaya kong tawag sa kanila.Napatawa nang malakas si Don Raul sa akin. “Ano ba ‘yon, anak? Anong meron para malagyan ng masayang ngiti ang iyong mukha?” tanong ni ama sa akin.Naupo ako saka masayang humarap kay ama. “Ama, maaari mo po ba akong bilhan ng gamit sa pang-gagamot?” masaya kong sabi. I know it’s a shame to asked Helena’s father to buy medical instruments for me even I’m not her real daughter. It’s still hurts my ego whenever it refreshes of what did those annoying guardia civil to Joaquin. I know Joaquin is not only the person who suffer from maltreatment, there are a lot of people who can’t fight back against them because they are full of
Matapos namin kumain ay umalis si Don Raul dahil sa may gagawin daw ito sa bayan samantala naman si Doña Celestina ay abala sa pamamahala ng kabahayan kaya ako na walang magawa ay napagpasyahan na libutin ang buong hacienda para na rin maging pamilyar sa pasikot-sikot dito. Halos malula ako sa laki ng hacienda nang libutin ko ito maraming mga tanim na kung saan ay iyon na ang nagsisilbing supply ng mga pangangailangan nila Don Raul.“How lucky she is? They will not go hungry even once a day because of these sources they have!” anas ko sa aking sarili habang pinagmamasdan ang hekta-ektaryang taniman ng palay, mais at iba pang gulay maging ang mga namumungang niyog at mangga ay meron din sila. Andami! Halos lahat na ata ng nasa bahay-kubo ay maroon silang tanim maging ang local fruits na p’wede mabuhay sa Pilipinas ay meron sila.Nagpatuloy ako sa pag-iikot hanggang sa nakarating ako sa isang shade na gawa sa nipa at may upuan na gawa sa kawayan na sa tingin ko ay pahingah