"Corre por inútil! Correr!" (Takbo mga inutil! Takbo!) sigaw ni Primera Arbante. Nag-uunahan kaming nagtatakbuhan palibot ng kampo. Hindi ko na mabilang kung ika-ilang ikot na namin ito, ang alam ko lang ay kanina pa kami nagpabalikbalik at hindi ko na mapakiramdaman ang aking mga paa at hingal na hingal na ako. Hindi ako sanay sa ganitong gawa.
Hindi rin naman ako sanay noong sumali ako sa polo y servicio, ngunit mas maigi na ang magbuhat at makakapagpahinga ka pa kaysa sa ganito na wala man lang katapos tapos.
Ngunit napansin kong parang hindi lamang ako ang nag-iisang nababaguhan sa ganito kundi ang aking mga kasamahan rin. Pero parang mas handa sila kaysa sa akin.
Nagpatuloy ang aming pagtakbo palibot sa kampo ng mahigit isang oras nang pinatigil ka
"Dijeronque unadamasigueapareciendoen el lago durante lamedianoche. Ellaaparecea las personas queestánsoloscaminandocercadel lago. Y cuando la persona la ve, ella los toma y no dejarastro," (Sabi nila, maynagpapakitaraw naisangbabaesalawadis oras ng gabi.Nagpapakitaraw siya sa mgataongmag-isangnaglalakadmalapitsalawa. Atkinukuhaniya ang mga ito nawalanginiiwangbakas) kuwento ng guardia civil. At dahil mataas taas rin ang kaniyang kuwento, tumingin ako sa tabi ko at parang nakuha niya kaagad ang gusto kong ipahayag."Mayisangbabaeraw saLawangEngkantoangnangunguhang mga tao.Kapagikaw raw ay mag-isa atnasal
"Alam mo ba kungbakitkitapinapapuntarito, Paco?" panimula ng heneral. Parang nanunuyo ang aking lalamunan dahil sa tanong niya. Nabalutan muna kami ng katahimikan at napayuko ako dahil sa kaba. Nagulat na lamang ako nang bigla niyang sinampal ng malakas ang mesa, "Tonto!" sigaw niya. Mas lumakas ang kabog ng puso ko dahil sa pasigaw niya, "Kabagobago modito, hindi mo pa nga alam yung mga dapatgawineh.Pinayaganlamangkitangsumamadahil mayutangnaloobako sayo.Kapagnahanapnanatinang mgamagulangmo,uuwika nakasamanila," dagdag niya pa. Alam na alam ko kung bakit ako nandito. "Ngunitheneral-" gusto ko sanang sabihin ang
"Halar!" (Hila!) paulit-ulit na sinasabi ng magkabilang grupo. Parang naging himig na inaawit sa koro tuwing misa. Naghihilahan ang dalawang panig, isa-isang pinapakita ang lakas ng bawat grupo. Parehong hindi nagpapatalo."Paco!Halar!" sigaw nung nasa likuran ko.Buong lakas kong hinila ang lubid sa aking harapan. Dahil ako ang pinakamaliit sa buong pulutung.Habang hinihila ko ang kabilang dulo ng tali, mas hinihila rin ng kabila ang kanilang parte ng tali. Kaya parang nadadala ako at napapasulong rin ako malapit sa gitna na may mataas na linyang naghahati sa dalawang grupo.Nagpapalitan ng lakas ang magkabilang panig. Hindi nagpapatalo.Biglaang uminit ang aking pakiramdam,
"Atencion!" sigaw ni Marcos.Sumunod agad ang lahat. Nakatayo ng matuwid, dalawang kamay nasa magkabilang gilid, mga mata nakatingin ng diretso sa harapan, bibig naka tikom."Ayer,mostramoscómolosgrupostrabajanjuntosparaalcanzarla meta. Apartirde hoy,loharemosindividualmente.Kahapon,ipinakitanatinkungpaanonagtutulunganangisanggrupoparamataposangisangtungkulin.Simulangayon,ipapakitananatinkungpaanoangisa'tisa saatintinataposangisangtungkulin,"Kanina pa kami nagmamartsa sa aming lugar ngunit pinapagalitan pa rin kami ni Manuel
Nakabilad kami sa araw habang nakaporma. Nagsasalita si Marcos tungkol sa pakikipaglaban gamit ang lakas ng kamao. Naghalimbawa pa siya kasama ang isa naming kasamahan."Así es como debes atacar, debería ser rápido. Ese tipo en el que tu enemigo no puede contraatacar. Y si defiendes, deberías ser más rápido que el atacante, que en el mundo quiere ser golpeado, lo golpearía," (Ganito dapat ang pag atake, dapat mabilisan, yung hindi mo mabibgyan ng oras makaatake ang iyong kalaban. Kapag dumedepensa ka rin dapat ring mabilisan, sino ba ang may gustong matamaan? Tatamaan sa akin) pabirong sabi ni Marcos.May tinawag siyang isang guardia civil na siya raw ang magtuturo sa aming kung paano dumepensa at umatake."Este es Rafael, él te e
"Corazon,"Lumaki ang mga mata ko at bumilis lalo ang pintig ng puso ko. Parang nanginginig na ang buong katawan ko ngunit nakayanan ko pa rin siyang itulak para lumayo siya."A-anong sabi mo?" natataranta kong tanong.Sinuklay niya ang kaniyang buhok gamit ang kaniyang mga daliri. At napahinga ng malalim."Corazon, angpangalanng iyongkapatidnababaehindi ba?" seryoso niyang tanong.Tumigil sandali ang hininga ko nang marinig iyon sa kaniya. Hindi ko alam kung anong gagawin, iiyak o tatawa. Pero mas nanaig ang nararamdaman kong pagkatuwa."Anongtinatawatawa mo? Seryoso akongnagtat
Mahigit kumulang limang oras ang byahe papuntang San Luis sa Batanggas kung saan nakatira ang aking mga abuelos.Kung kaya't madaling araw pa ay tumulak na kami paparoon.Isang napakagandang kalesa ang aming sinakyan. May mga nakaukit na bulaklak sa labas nito. At sa loob naman ay kulay lila na seda ang nakabalot.Malaku at nakasarado ang kalesang ito, kung kaya't maaaring apat ang makasakay nito. Ngunit dahil kaming dalawa lamang ng heneral ang narito ay nasa harapan ko siya nakaupo.Nakapikit siya ngayon at nakahalukipkip ang mga braso. Kuno't ang noo at manipis na nakatikom ang mga labi.Bakithanggangsapagtulogniya ay paranggalitna naman s
Mayyumuyugyogsa akin kungkaya'tnapabangonako. Siinay."Corazon,bumangonka dali,"pawisansiya atnanginginigangkaniyangbuongkatawan.Hindi komaintindihanangtakotnakaniyangnadaramahanggangsa maynarinigakongputukansalabas."Salganustredesrebeldes!" (Lumabaskayo mgarebelde!)sigawngnapakapamilyarnatinignglalaki.Nagmamadaliakongbumangonat hinay hinay nagumapangkasamaanginaypapuntasalikuranngbahay.Ngunitnasaanangitay?&