I expect less, kaya hindi na rin ako nadismaya pagkapasok ko sa bahay niya. Pinaalala ko na lamang sa sariling isa lamang akong bilanggo niya. Wala akong karapatan upang mag-inarte.
“I have to be a good woman,” bulong ko at pilit na pinalitaw ang ngiti sa labi.
“Anong ginagawa mo?” Napansin niya akong nakapikit habang nag-breathe in and out. Hindi na rin naman siya naghintay ng kasagutan at nagpatuloy sa pag-akyat ng naglalakihang Maleta.
Ilang sandali akong nakatanga sa kaniya, napalunok nang makatitigan siya ng maigi. Kakaiba lang sa paningin ang makita siyang pawisan ngunit hindi man lang nabawasan ang lakas ng dating. Bago pa man kung saan-saan na mapadpad ang isip ko ay dali-dali akong sumunod sa kaniya.
Nang nasa itaas na ay doon ko lang napagtantong iisa lang ang silid na bakante. Ang ibang silid ay may kung anong nakatagong misteryong hindi pinagbubuksan ng lalaki. “Ano bang bahay 'to?” Bulong ko at napansin ang mga duming dumidikit sa may pintuan.
“Anong ginagawa mo?” Muli ay narinig ko ang pangmalakasang tanong niya. Muntik ko ng maikot ang mga mata ngunit agad kong naalala ang bilin ng Ina.
Hirap man ang loob ay lumapit ako sa kaniya. Hindi ko na sana sasagutin ang katanongan niya ngunit naisip kong mapapadali ang lahat pagsinasanay ko ang sariling muling magsalita kaharap siya.
“Iyan ba ang silid?” Tanong ko na may panginginig pa sa boses. Nangunot lamang ang noo niya na para bang nahihiwagaan sa bigla kong pagsalita. Lalo na ang boses na pinipilit na para bang walang nangyari sa pagitan namin.
Napatango-tango na lamang ako, sinasagot ang sariling katanongan, “Marahil 'yan nga!” Awkward akong natawa at nang bumaba siya para sa iba pang mga gamit ay napaikot na lamang ang mata ko. Pumasok ako sa silid at pinagbubuksan ang mga maleta.
Ngunit bago 'yon ay pinakatitigan ko ang silid. Hindi tulad ng inaasahan ko, halos kumikintab sa linis ang sahig at kahit saan dumaan ang paningin ko. Sa isiping hindi naman siguro kami nag-iisa sa bahay na ito at may mga Kasambahay naman siya ay nagpahinga ng maluwag sa dibdib ko. Feeling ko nakaka-suffocate na kahit isipin pa lamang na kami lang dalawa sa buong bahay namin rito!
But needless to say, I'm just a prisoner of his life. Do I have a right to suggest things?
“No, I don't,” tugon ko sa sariling katanongan. I witness my own Mother having no rights at all to suggest things. What father wants, father gets. At ang laging paalala ni Ina, “We don't have to voice what we feel. Let's just live the life of being woman.”
I can say na pinaniniwalaan ko 'yon hanggang lumawak ang isip ko at natutunang hindi sa lahat ng pagkakataon ay paniniwalaan ang nakasanayan. I find loophole to the life that Mother raise me to manifest, lalo nang minsan kong nabasa ang mga librong naging isang labis na pinagbabawal sa pamilya. Kung bakit ko binasa despite the fact na pinagbabawal 'yon? Well curiousity can kill me sometimes. I can't just leave any thought of wonder: bakit nga ba pinagbabawalan kaming magbasa ng libro? Of course, no one have told me the reason, and I'm afraid asking such things.
What I did is something I never knew is the right thing. Read books because it's not a sin! I did realize that as I finish my first ever book that read. It is contain the out of the Town knowledge. I can feel the sudden burst of emotion inside me and I can't let go the feeling that foreign to me.
It is a fact in the Town to have a woman stay in their home, produce an offspring and widened their family member. That's after the woman become in her right age, marry a man who is partnered by her parents. In their early age, woman study the common manners but highly appreciated one in the community.
Before I learned that a woman can feel love, too, in her own freewill, I have been thought that my purpose is only bring goodness and abundance to the community. And help the Town to produce more well-mannered offspring.
Questions lingering at the back of my mind: why the Town keeps women captive and stay at their home? Doing nothing but keep producing offspring? Once in my life, I only saw women when it is Festival that celebrates the abundants of the Town. That time I didn't realize how big the world is. Perhaps it due to becoming a good woman, you just have to know a common knowledge. In terms of people who fascilate the Town, the common knowledge is what I previously stated. But the Festival goals is to show to the world that having a good woman in the household can contribute greatly to the abundant of the Town. It is a persuasive show to tell the other places to be more aware of how to tame their society. All of those is only what I obtain by reading a forbidden books. Why it become discarded is the question that left at the back of my mind.
I thought I can find the answer once I leave the town, but being captive is really what destined to me, of every women in this Town. I wonder if aparts from me, if the other woman have questions their own capabilities. Can they run from home on their own? Definitely the answer of that is an enormous 'no'. And that's why...I have to be a good woman.
But how can I do that when I hate my husband?
“Are you asleep?” I heard a whisper from him, nanlalamig pa rin ang mga mata niya ngunit natuod ako nang mapagtanto ang halos magkadikit na naming mukha.
Pakiramdam ko ay ako pa ang natutunaw sa klase ng titig niya. Hindi ko na naigagalaw ang sarili, parang nagyeyelo ang buo kong katawan. Naglalakbay sa isip ko ang dapat kong gawin upang maging mabuting babae. Ang isipin pa nga lang ang mga posibilidad ay lalong nagpatuod sa akin. Gusto ko na lamang matunaw matapos maging yelo!
Napalayo si Dan nang hindi ako nakakibo. “Is she having...a hardened sickness like!” Namalayan ko na lamang ang bigla niyang pagyakap, nanginginig pa ang kamay na dumadampi sa likuran ko. “Liz...Liz?”
Naalala ko na lamang ang unang naisip kong irason sa kaniya nang matulala ako sa unang beses na nagtagpo ang landas namin. “I...I have this so-called...h-hardened sickness!”
Ito 'yong unang beses na nakakita ako ng isang lalaki maliban sa Ama at mga kapatid ko. I am shock at halos hindi ako makagalaw dahil para siya 'yong na-i-imagine ko sa mga nababasa kong mga libro. Na sa pagkakataong 'yon ay ang dahilan kung bakit ako halos magulat sa presensiya niya. Paano na lang kung nakita niya ang ginagawa ko? Ang pagbabasa ko ng mga libro?
Mula no'n, inisip niyang ang init ng yakap niya ang lunas sa kuno ay sakit ko.
Kung dati ay halos sambahin ko ang pagiging mabuting babae, sa pagkakataong 'to ay makakaya ko pa kaya? Kung ang ibignitong sabihin ay ang ipilit ang sarili ko sa bagay na hindi ko makakayang gawin. Habang nasa hapagkainan ay wala akong kibo. Hanggang sa binasag niya ang katahimikan, “Ayos ka na ba?”Kunwari ay nagtaka ako ngunit nagtambol na ang dibdib ko. “Anong ibig mong sabihin?” Balik tanong ko sa kaniya ngunit nalihis ang tingin nang masusi niya lamang akong tinitigan.“Hindi ko alam na g-um-rabe ang hardened sickness mo,” sabi niya at halatang may pag-alala.Hindi ko tuloy maunawaan kung anong iisipin. Muli kong naalala ang nangyari kanina. Kakaiba ang hatid ng yakap niya sa akin. At lalong hindi ko maunawaan kung bakit kailangan kong magpanggap na gano'n nga ang nangyari tulad ng iniisip niya. Kaya paano ako maging mabuting babae? Ang madikit nga lang ang katawan sa kaniya ay hindi ko na maintindihan ang sarili. Panay ang tingin niya sa akin ngunit wala siyang sinabi. Naghih
“Ano bang iniisip mo nang pagbuksan mo ng pinto ang isang estranghero?” May bahid ng dismaya sa boses ng lalaki. Hindi man lang niya ako pinagbigyan upang magpaliwanag at agad-agad ang pagbato niya ng mga katanongan. “Liz, I know you hate me, but...how can you be this low?” Napatayo ako sa kinauupuan at saglit na tinago ang hindi ko pa man na-umpisahang sulatan na journal. Hindi ko mawari kung tama ba ang pagkakaintindi ko ngunit halos hindi ko na maunawaan ang kirot na bumangon sa loob ko. Hindi pa siya nakuntento at nagpatuloy, “You entertain a man when we were just married. Paano pa bukas, sa susunod na bukas at sa mga susunod pa?” Napaawang na lamang ang bibig ko. “Akala ko namali lang ako ng dinig,” mahinang sabi ko. Pinakatitigan ko siya ng maigi, “Paano mo pala nalaman ang bagay na 'yan?” Nabasag man ang tinig ay dinaan ko 'yon sa tawa. “Don't tell me that you have some sort of eye in this house?” Nilibot ko pa ang tingin sa paligid. Nangunot lamang ang noo niya. “Don't cha
Hindi ko mawari kung bakit sa nagdaang araw ay panay ang alis niya. Hindi ko tuloy malaman kung dapat ba akong mangamba o magsaya Ngunit dahil roon, nagagawa ko ang mga bagay na dati ay hindi ko magagawa sa tahanan. Bantay sarado kami ng Ina, kaya kung may gusto man akong gawin; nagagawa ko sa likuran ng aming tahanan. Kahit ang mga kapatid ay nahanap ang kagustohan sa sarili nilang paraan.Ngunit tulad ng turo, walang sinuman ang may karapatang tahakin ang daang kanilang ninanais. Lahat ay may nakalaang daang dinidisinyo bago pa man sila isilang sa mundo.“Ngunit mali ang daang ito,” sabi ko at panay ang iling. Katatapos ko lamang basahin ang niluluma nang libro. Sa unang tingin ay akalain mong isang pangaral at karaniwang libro lamang. Ngunit dahil rito'y minulat ang aking kaisipan.Ang pangaral rito'y may malalim na kapahulogan. Maaring walang liwanag sa pupuntahan at pinili mong landas, ngunit ang pagkatoto ay maghahatid sa'yo sa tamang landas...at kakaibang tapang.Matapos sulat
Mapagmasid niyang nilakbay ang masukal na daan, matalim ang mga matang hindi ko maiwasang hindi titigan. Giniya niya akong sumunod at wala akong pag-alinlangan. Nagulat pa ako nang mapagmasdan ang laman ng malaking basket na pasan-pasan niya. Doon nagtagal ang tingin ko ngunit agad niya 'yong tinabunan.“Ngayon ka lang nakakita ng ganito?” aniya nang mapansin ang gulat sa mga mata ko. Napangisi siya, ngunit hindi ko maiwasan ang talim sa kaniyang tingin. “Hay, Senyorita ka nga kasi,” komento pa niya at may kung anong kakaiba na hindi ko maunawaan.Sinamaan ko na lamang siya ng tingin. Kung ano-anong sinasabi niyang nagpakabog sa dibdib ko. “Ano naman? May masama ba ro'n?” Nagkibit balikat siya at hindi umimik, at hindi ko na alam ang isipin.Napangisi na lamang ako. Nabasa ko ang mga kagaya niyang bukambibig ang mga bagay na hindi nila maabot-aboy, iniisip na lahat nang may kaya ay walang kaalam-alam sa buhay, tulad ko? Nagulat man ako ngunit dahil 'yon hindi ko inakala... Kahit na a
Ngunit hindi panaginip ang lahat. Nagulat man ay hindi ko pinahalata ang pagpasok ni Dan sa silid.“Liz,” tawag niya, hindi makatingin sa direksiyon ko. Napataas ang kilay ko. “Bakit parang balisa ka diyan?” tanong ko dahil isa 'yong imposible. Napalunok siya nang humarap. “Ayos ka ba?”Natulala ako, hindi maunawaan ang biglang pagkabog ng dibdib. Napaikot na lamang ang mata ko. “Oo naman! Bakit hindi?”Napakamot siya sa batok, bumibigat ang paghinga. “Bakit...ka nasa gubat-”“Ah!” bigla akong napasigaw, sapo ang kanang braso. Nagulat nanam ako sa biglang pagdalo niya at nakakabiglang reaksiyon.“L-liz? W-what's wrong?” hindi siya magkamay kung saan ilalagay ang kamay at nanginginig na lamang na napailing. “S-saan masakit? Liz...” Napapikit ako nang mariin. Iniisip na mukhang mali ako. Panaginip lamang ang sandaling 'to!“Liz?” patuloy niya at napangiti na lamang ako, hindi pinaniwalaan ang nakikitang takot sa mga mata niya. Dahil ba sa akin? “Kaygandang panaginip,” bulong ko at t
Hindi ako makatulog at namimigat ang dibdib. Wala na ang mga sugatan sa labas ngunit hindi ako mapanatag. Hindi ko maiwasang isipin ang pinagmulan ng lahat.Paano kung simula pa lamang ito? Ngunit ito ang nangyari, maraming inosente ang dumadaing ng sakit. Kaya paano sa susunod? Anong mangyayari?Maingat akong lumabas. Napakadalim nang pasilyo at patay-sindi pa. Napaisip tuloy ako kung ano ba ang ginagawa ni Dan sa yaman niya at ganito ang hospital na ito. O mali ako't hindi naman sa kaniya ito?O isang kastilyo nga ba ito sa simula pa lang?Narating ko ang exit nang walang nahagip na mga nurse man o pasyente. Sarado ang mga silid at mukhang namamahinga na ang lahat. Nakapagtataka nga lang kung bakit walang naka-estasyon na mga nurse kung maaring may emergency?O mali na naman ako sa iniisip kung 'to?Nasagot lamang ang katanongan ko nang mapagtantong nasa isang palapag pa lamang ako. Halos malula ako nang bumungad sa akin ang hagdan pababa at pataas. Matayog pa ang taas, at natanto k
Tumawa lamang ang lalaki habang hindi ko na mahanap ang naipong lakas upang tumakas. Hindi ko maunawaan at natulala sa pamilyar na pigurang pababa sa hagdan. Lalo na ang lumabas sa kaniyang bibig na mga salita.Nabingi lang ba ako? Ngunit hindi. He had a wife! Definitely not me! Kung ako...paanong hindi ako nakilala ng lalaking nakaputi nang tinahak niya ang hagdan?“Hindi ako tanga, Henry!” sigaw nitong nag-echo at bumibingi sa akin. Ang tawa nito ay parang hinahamak ang kawalan ko nang kaalaman. Hindi siya tanga at alam niyang sino ang tinutukoy niya. At hindi ako 'yon! “You're wife? Don't expect a living one,” madamdami nitong pagpatuloy, bumagsik ang tono ng boses. “Better not expect she's in the right hand-” bumalik ang tawa nito, natigil sa isang pagpatid sa mismong panga nito.“You're talking too much,” malamig pa rin ang boses at may kaunting poot. Rinig ang malakas napagtama ng lalaki sa pader. Tumilapon ito ngunit nagawa paring mag-echo ng pagtawa nito. Lupaypay itong napa
Inisip ko na lamang hindi ligtas ang manatili. Iba ang karanasan niya sa paglayo, maaring iba rin ang kahinatnan ko. It depends on circumstances. Wala naman akong rason upang manatili, hindi ba?Ngunit nandito ako...unti-unting sinalubong ang pagpatak nang ulan sa maugat na puno. Gusto kong magwala ngunit hindi alam kung sapat ba ang rason ko. Ano nga bang dahilan at nagdadalawang isip pa ako?Dapat noon pa'y tumakbo na ako. Tumakas!Ininda ko ang lamig ng tubig ulan at sinuong ang highway. Pagbaba ay hapong-hapo ako. Nilibot ang mahamog na paligid at inisip kung paano ba ako uuwi ngayon? May uuwian pa nga ba ako?Tinutusok ang puso ko sa isiping wala na nga. Dati ay wala naman akong pakialam. Kaya ano bang bago ngayon?Nalaman ko lang naman ang katotohanan kay Dan. Natawa ako. Ano naman kung nalaman ko? Hindi ba 'yon ang dahilan ko sa pagtungo sa kastilyo?He loves someone! A wife he call it, when I'm here the legal one. Sa papel nga lang. Ngunit bakit ko nga ba kinukumpara? Ano sa