PROLOGUE:
KANINA pa paikot-ikot si Andrea sa harap ng full size mirror sa kanyang silid. Binibistahan niyang mabuti ang sarili. Hindi ba masyadong makapal ang make up niya? Ang labi niya, hindi ba parang nagdurugo sa tingkad ng lipstick na ini-apply niya dito?
Hinila niya pababa ang bestidang suot. Half of her thigh was out of the contour that reached her slender body. Hindi siya sanay sa gano’n kaikling damit na hakab sa kan’yang katawan. Lagi na’y uniporme ng guro ang suot niya. At kas’wal lang kapag naka-civilian siya.
Mukha ba siyang kaakit-akit sa itsura at suot niya’ng sleeveless dress na iyon with black and red combination? Will she give attraction to the man she has chosen to be the father of her future child?
This night is the fulfillment of her dream. Maglaho man ang kan’yang dignidad. Mawasak man ang kan’yang dangal. Who cares? Ngayon pa ba siya mag-aalala? Ngayong nag-iisa na lamang siya?
Gusto niya ng anak. Kahit isang anak lang na kukumpleto ng kan’yang pagkababae. Na makakasama niya sa kan’yang pagtanda. Na ipagkakaloob sa kan’ya ng isang lalaking pinili niya na nagtataglay ng magagandang katangian.
Si Vincent…
Si Vincent na hindi niya kakilala. Ni kaano-ano. At ganoon din ito sa kan’ya. Estranghero sila sa isa’t-isa.
Ni hindi nga nito alam na basta na lamang siya susulpot sa buhay nito ngayong gabi. At pinag-aralan na niya kung paano niya iyon gagawin. She had already practiced the strategy she needed to do, to catch his attention.
Ang binhi nito at ang binhi niya ay magtatagpo. Mabubuntis siya nito. Ganoon siya ka-positibo.
At buo na ang pas’ya niya. Hindi na mababago ninuman. Kahit ng nanay niya na tila ba pinanlilisikan siya ng mata sa tuwing sasagi ito sa balintataw niya.
“Malaya na ako sa inyo, ‘Nay. Ako na lang mag-isa ang magde-desisyon sa buhay kong ito..” sabi niya sa sarili.
Nagpakawala muna siya ng isang malalim na buntonghininga. Bago niya inihakbang ang mga paa palabas ng bahay. Patungo sa nag-aabang na magiging kaligayahan niya matapos ang maraming taon ng pagdurusa…
CHAPTER ONE
SI ANDREA…
“AALIS ka na ba, anak?” ani Aling Selya sa anak na si Andrea nang umagang iyon.
Si Andrea ay guro sa isang public school sa kanilang bayan.
Silang mag-ina lamang ang namumuhay sa lumang bahay na iyon na pamana kay Aling Selya ng mga magulang niya. Maliit pa si Andrea nang abandonahin siya ng asawa at nakisama sa ibang babae.
“Opo, ‘Nay. Nag-text na ako kay Aling Adel. On the way na raw siya. Siya na uli ang bahala sa inyo habang nasa eskwela ako. May ulam na ho sa ref. Pakisabi kay Aling Adel na initin na lamang niya bago kayo mananghali.” H******n ni Andrea sa noo ang ina.
“Magbaon ka ng ulam. Hindi namin mauubos ni Adel ‘yan.” anang matanda.
“Hindi na ho. Birthday ng Principal namin ngayon. Sagot niya ang lunch naming lahat. Ubusin n’yo ‘yang gatas ninyo. At h’wag ninyong kalimutan ang mga gamot n’yo. May mga prutas akong binili kagabi, kainin ninyo.” Tumalikod na ang dalaga.
“Umuwi ka sana ng maaga. Nag-aalala ako sa’yo kapag naaatraso ka ng uwi.” pahabol dito ni Aling Selya.
Nilingon ni Andrea ang ina. “Nag-aalala o natatakot?” may pasaring sa tono niya. “H’wag kayong mag-alala, ‘Nay. Wala na akong magiging katanan ngayon. Wala nang magkakagusto sa akin. Matanda na ho ako.” sabi pa niya at lumabas na ng bahay.
Naiwang napatigagal si Aling Selya. Hindi niya nagawang sagutin ang sinabing iyon ng anak. Kagya’t siyang napaisip ng malalim.
SAKAY NG JEEP patungong eakwelahan, parang biglang nagsisi si Andrea sa binitiwang salita kanina sa ina. Minsan talaga, hindi niya maiwasan ang magpasaring dito.
Alam niya, nasaktan niya ito. Pero bakit ba kahit lumipas na ang maraming taon, hindi niya pa rin tuluyang maiwasan na paminsan-minsan ay kantiin ang damdamin nito, na nanakit din ng sobra sa damdamin niya?
Minsan, naiisip niya, kung wala lang sigurong sakit ang nanay niya, baka iniwan niya na lang ito. Na-diagnosed kasi ng doktor si Aling Selya na may inflammantory heart desease. Isa iyon sa pumipigil sa kan’ya na talikuran ito, at aaminin niya, mahal niya pa rin naman ang ina kahit sabihin pa na --- sinira nito ang kan’yang buhay. Na inalisan siya nito ng karapatan na maging maligaya. Mananatiling naroroon ang katotohanan na hindi niya ito magagawang talikuran.
Minsan pa, muling nanariwa sa isip niya ang nakaraan…
“Pare-pareho lang ang mga lalaking ‘yan! Wala kang mapapala sa kanila! Lolokohin ka rin nila katulad ng ginawa sa akin ng ama mo!” gigil na gigil si Aling Selya habang sinasabi iyon.
“’Nay, hindi po totoo 'yan. Hindi sila pare-pareho. Malay ninyo, makatagpo ako ng lalaking hindi katulad ng tatay ko? ‘Yong mamahalin ako ng totoo at hindi ako ipagpapalit sa iba?”
Nanlisik ang mga mata ni Aling Selya. “Bakit gan’yan ka na lang ka-determinado, Andrea? Sa kabila ng pagpigil ko sa ‘yo na umiwas ka sa mga lintek na lalaking ‘yan? Bakit? Nobyo mo na ba ang Carlos na iyon? Nobyo mo na? Ha???”
Ang Carlos na tinutukoy nito ay ang manliligaw niya na bukod tanging hindi nagpasindak kay Aling Selya sa panunuyo sa kan’ya.
Sa dami ng mga lalaking nagka-interes kay Andrea, si Carlos ang siyang naging masigasig sa lahat. Harangan man yata ito ng sibat, at pakitaan ng bagong hasang itak, hindi ito maaawat makamtan lang ang pagtatangi niya. Kaya naman nahulog ang loob niya rito. Na kalaunan ay kan’ya na ring minahal.
Hindi makasagot noon si Andrea. Tanda ng pag-amin. Kaya isang malakas na sampal ang pinadapo ni Aling Selya sa pisngi niya. Na halos tumulig sa kanya.
“Napakatigas ng kukote mo! Suwail ka! Wala kang utang na loob! Ito pa ba ang igaganti mo sa akin matapos akong magsakripisyo sa ‘yo? Ang suwayin ako?
“Nagpakahirap ako para mapalaki ka, Andrea! Ginawa kong araw ang gabi upang mapagtapos ka! Ni singkong duling hindi itinapon sa ‘yo ng walanghiya mong ama! Pagkatapos heto ka? Susuwayin lang ako? Pareho lang kayo ng ama mo! Iiwanan ako! Gagawin mo ring miserable ang buhay ko!”
Nagwala si Aling Selya. Lahat ng madampot ay ibinabato. Binabasag. Hindi ito magawang awatin ni Andrea. At napilitan siyang mangako rito mapakalma lang ito.
Nakipagkalas siya kay Carlos. Kay Carlos na kasama na niyang humahabi ng pangarap. Para sa pamilyang nais sana nilang buoing dalawa.
***
NAGTATAGIS ang bagang, hindi matanggap ni Carlos ang naging pas’ya ni Andrea.
“Paano ako? Tayo? Ang pagmamahalan natin? Ang mga pangarap natin?” sunod-sunod nitong usisa. Nakakuyom ang mga palad.
“H-hindi ko kayang suwayin ang nanay, Carlos…! B-baka, baka…may mangyaring masama sa kan’ya…!” iyak nang iyak si Andrea.
“Paano kung sa akin may mangyaring masama? ‘Di ka ba maaapektuhan?”
“Carlos --- !”
Pilit na iniharap ni Carlos ang nobya sa kan’ya. Hinawakan ito sa magkabilang balikat. “Mahal kita, Andrea, at mahal mo rin ako, ‘di ba? Bakit kailangan na siya lagi ang isipin mo? Bakit kailangang ganito ang mangyari sa ating dalawa? Nang dahil sa mga pagdidikta niya sa ‘yo, kailangan bang masira ang relasyon natin? Ano na? Magpapatianod ka na lang ba lagi? Hahayaan mo na lang ba na magdusa ka at habangbuhay niyang kontrolin ang buhay mo? Hahayaan mo na lang ba na manatili kang nag-iisa? Hanggang kailan ka susunod sa nanay mo?” Ang haba ng litanya na iyon ni Carlos. At lahat ng mga sinabi nito, totoo. Pero may magagawa ba siya?
Pinalis ni Andrea ang mga kamay ni Carlos sa balikat niya. “P-patawarin mo ako…!” at tinalikuran na niya ito.
Naiwan si Carlos na hindi napigil ang pagluha. Kalalaking tao man nito.
“Ma’m, school na po.” ani driver ng jeep na pumukaw sa naglalakbay na gunita ni Andrea.
Pasimple’ng pinahid ni Andrea ang luhang malapit nang dumaloy sa kan’yang pisngi. Kailan niya tuluyang makakalimutan ang sakit na dinanas?
“S-salamat po, manong..” at umibis na siya sa jeep.
***
“GOOD MORNING, MISS DOMINGO!” Sabay-sabay na bati ng mga pupils niya pagpasok ng dalaga sa kanilang classroom.
Kahit kailan talaga, bibo ang kan'yang mga estudyante. Energetic lagi sa bawat pagbati ng mga ito sa kan’ya sa bawat umaga ng buhay guro niya. Katulad ngayon.
“Good morning, class. You may now sit down and I will check your attendance.”
Tumalima ang mga bata.
“Okay, before we proceed, did everybody do the homework yesterday?”
“Yes Ma’m!” Sabay-sabay na sagot ng mga bata.
“Very good!” at isa-isa nang tinawag ni Andrea ang pangalan ng kan’yang mga estudyante.
Kahit paano, sa mga oras ng kan’yang pagtuturo, sabihin man na hungkag ang kan'yang pakiramdam, sa mga senaryo na gaya nito ngayon, nagagawa niyang kalimutan muna ang malungkot na bahagi ng kan'yang buhay.
“Okay, CJ. It’s your turn. Tell us something about yourself.”
Tumayo ang bata. Napakamot sa ulo. Hindi alam ang isasagot.
Nagtaas naman ng kamay ang isa pang bata. May planong mam-bully. “Me, Ma’m!”
“Yes, Manolo?”
“CJ is iyakin!”
Nagtawanan ang buong klase.
“Quiet!” ani Andrea. Naggalit-galitan.
Tumahimik naman ang mga bata. “Manolo, tama ba ang ginawa mo? Ipinahiya mo si CJ.”
Napakamot sa ulo si Manolo.
“Say sorry to your classmate. Lapitan mo siya. And do it right now.”
Tumalima si Manolo. Humingi ng ng paumanhin sa kaeskuwela.
Napabuntong-hininga si Andrea. Napailing. Sana, ganoon lang kadaling mag-sorry. Sana ganoon lang kadaling humingi ng pasensiya, lalo na sa sarili niyang pinili niyang tanggalan ng kaligayahan.
At sana, isang araw, marinig niya rin ang nanay niya na humingi sa kan'ya ng sorry. Dahil sa pagdidiktang ginawa nito sa kan'yang puso.
SI VINCENT…GUWAPO, MATIKAS, MAPORMA…Iyan si Vincent Valderama. Sa gulang nitong treinta’y nuwebe, ay isa nang matagumpay na negosyante sa sarili nitong negosyo. Ang import/export ng mga produktong gawa sa mga local na materyales tulad ng abaka, kahoy, kawayan, anahaw at iba pa - ang naging best sellers ng dati’y maliit lamang niyang negosyo na ngayo’y matatawag na ring maliit na kompanya, dahil mayroon na rin siyang mahigit dalawangpung mga tauhan na katulong niyang nagpalago ng kan’yang hanapbuhay.Galing sa kahirapan at nagsikap na makatapos sa pag-aaral hanggang kolehiyo, naging working student si Vincent sa kurso niyang Business Management. At dati’y empleyado lamang siya bilang Junior Marketer sa isang malaking kompanya na gumagawa ng mga de-kalidad na furnitures sa bansa.Nahasa ng husto ang kaalaman niya sa larangan na iyon at pinag-aralan niya ang pasikot-sikot ng negosyo. Ipinangako niya sa sarili, hindi habangbuhay ay magiging empleyado lamang siya. Balang araw, siya na an
CHAPTER THREENAATRASO ang uwi ni Andrea ng araw na iyon. Malapit ng dumilim nang makarating siya sa kanila. Nagtataka man, pinigilan ni Aling Selya ang mag-usisa. Nagpalit muna ng damit pambahay ang dalaga matapos magmano sa ina. Naghahapunan na sila kasalo si Aling Adel nang banggitin niya kung bakit naatraso ang uwi niya. Alam niya kasing naghihintay ang nanay niya ng dahilan kung bakit siya ginabi. Kilalang-kilala na niya ang ina. Lahat ng tungkol sa mga gagawin at desisyon niya, dapat alam nito.“Nagkatuwaan ho kanina sa school. Birthday nga kasi ni Sir Roldan kaya pagkatapos ng school hours, nagkaroon ng kaunti pang kasiyahan. Isinabay na din ang pa-despidida sa co-teacher namin na si Ma’m Irene na susunod na sa mister niya sa Japan sa isang linggo.” mahabang paliwanag ni Andrea. Nakikinig lang si Aling Selya. Parang hindi interesado sa sinasabi ng anak. Tahimik lang ito at hindi nagsasalita.“Kaya pala ‘di ka masyado makakain, galing ka sa kainan. Teka, magta-trabaho rin ba i
CHAPTER FOUR NAGPAS’YA nang pumasok si Andrea. Hatinggabi na. May klase pa siya bukas. Mabuti na lang, nakapag-advance siyang gumawa ng lesson plan niya para sa susunod na ilang araw.Sinilip niya pa muna ang ina sa k’warto nito. Himbing na himbing na ito. Parang gusto niya itong lapitan. Yakapin. Tabihan sa pagtulog ngunit pinigil niya ang sarili. Saka na siguro. Kapag handang-handa na siyang sabihin dito na pinatatawad niya na ito. Nagtungo na siya sa sariling silid. Umusal siya ng dasal bago nahiga. Isang panalangin na sana, baguhin ng Diyos ang puso niya na waring pinatigas na ng maraming hinanakit sa buhay.Ipikit-idilat niya ang mga mata pero madamot sa kan’ya ang antok. Hindi mawala sa isip niya ang mga ipinarating sa kan'ya ng ina sa pamamagitan ni Aling Adel. At bigla, kung bakit rumehistro uli sa utak niya ang imahe ng lalaking una at huli niyang minahal. Si Carlos.Dahil ba hanggang sa mga sandaling ito, naroroon pa rin ang panghihinayang sa kan'ya? Na hindi sila nito na
HINDI alam ni Andrea kung anong oras na siya nakatulog ng gabing iyon. Madaling araw nang maalimpungatan siya. Sinulyapan niya ang wall clock. Pasado alas tres pa lang. At ewan niya kung bakit hanggang sa mga sandaling iyon ay tumatahip ang kan'yang dibdib. Pinakiramdaman niya ang paligid. Tila nakabibingi ang katahimikan.Bumangon siya. Nagtungo sa kusina upang uminom ng tubig. Nasulyapan niya si Aling Adel sa karatig k’warto. Mahimbing pang natutulog ang matanda.Tinungo niya ang silid ng ina. Tila may nag-udyok sa kan’ya na lapitan ito. Pinagmasdan niya ito sa pagkakapikit nito. Naupo siya sa kama. Hinaplos niya ang braso nito. Kinuha niya ang dalawang kamay at ikinulong ang mukha niya sa mga palad nito. “’Nay,” bulong niya dito. “Mahal ko kayo.” aniya habang umiiyak na naman.Parang bata, tumabi siya sa ina at hinaplos pa ang pisngi nito. Naramdaman pa ng palad niya ang basang pisngi nito. Umiyak din ba ang nanay niya? Naantig ang kan’yang damdamin. Niyakap niya ito. Hinalikan sa
NANG gabing iyon, nauwi sa mas malalim na pag-iisip ang utak ni Andrea, ngunit sa pagkakataong iyon, hindi na ang tungkol kay Aling Selya ang umo-okopa rito kun’di ang kagustuhan niyang magkaroon maski ng isang anak lamang. Mula sa lalaking nagtataglay ng magagandang katangian.Alam niyang mali ang pina-plano niyang iyon. Labag iyon sa kalooban ng Diyos, pero maiaalis ba sa kan’ya ang maghangad ng ikaliligaya niya ngayon? Ilang taon na rin siyang nagdurusa. Ilang taon na rin siyang nagtitiis sa kalungkutan mula nang pahinlutan niyang manipulahin ng nanay niya ang kan’yang buhay. At ngayong wala na ito, pagkakataon na'ng ang isipin niya naman ay ang tungkol sa sarili niyang kaligayahan. Kasalanan man iyon at kung parusahan man siya ng Diyos, bahala na. Basta, anoman ang mangyari, tutuparin niya ang pinaplano niya.Bago niya tuluyang ipinikit ang mga mata, buo na ang desisyon niya. At positibo ang magiging pananaw niya. Magkakaroon siya ng anak. At gagawin niya ang lahat upang matupad
KANINA pa nasa harap ng desk top computer niya si Andrea. Sa wakas, nakumbinsi na rin siya ni Meldy na gumawa ng account niya sa face&book.Noong una, ayaw niya sana na magkaroon ng anomang access sa kahit na anong social media app. Alam niya kasi kung gaano ka-epektibo ang internet sa buhay ng isang tao. Isang pindot o browse lang sa computer bubulaga na sa ‘yo ang maraming bagay na gusto mong malaman. At mayroon siyang gustong iwasan. Ang kan’yang nakaraan.Mahigit isang dekada na rin buhat nang makabalita siya ng tungkol kay Carlos. Huling impormasyon na narinig niya tungkol dito ay may asawa na raw ito. Kapwa OFW daw nito sa abroad ang napangasawa at may dalawa ng anak. May kirot pa rin siyang nadama nang malaman iyon dahil minsan nga sa buhay niya, pinangarap niya na si Carlos ang lalaking makakasama niya habangbuhay.Minsan ay inilarawan niya rin sa kan'yang imahinasyon na nakasuot siya ng trahe de boda. Naglalakad siya patungong altar habang ito ay buong kaligayahan na naghihin
HINDI alam ni Vincent kung ano ang kahulugan ng nararamdaman niya sa mga sandaling iyon. Mula pa kanina, speechless na siya at walang malaman na sabihin.Si Trina…ang ex-girlfriend niya, kung bakit sa tinagal-tagal ng panahon na hindi niya na ito nakikita, kanina, nag-krus muli ang landas nilang dalawa. Ang masaklap, kasama pa nito ang taong pinaglalaanan na nito ng puso niya ngayon, o siguro, pinaglalaanan na ng buong buhay niya ngayon.Napahugot ng malalim na buntong-hininga ang binata. Ito ang hirap na binigyan niya pa ng day-off ang sarili sa araw na ito. Sana, isinubsob niya na lang uli ang ulo kanina sa trabaho. Sa pagbusisi ng mga transaks’yon nila na ibibiyahe patungong probinsiya sa isang linggo. Pero sa kakukulit ng assistant niyang si Joe, napahinuhod siya nito na magpahinga. At ayon nga, naisipan niyang pumunta ng mall para personal na mag-grocery.Inadya ba talaga ng pagkakataon na muli niyang makita ang dating nobya? Kasi, bakit ba dati-rati nama’y ipinakikisuyo niya n
ABALA si Vincent sa pagki-create ng bagong designs sa maliit niyang private office nang kumatok doon ang sekretarya niyang si Edna. “Pasok.” aniya. “Yes, Edna?” hindi tumitingin na tanong niya. “Ire-remind ko lang boss, mamaya ang dating ni Atty. Lorenzo. Siya ang personal na pipili ng designs ng mga furnitures para sa soon to open niyang law firm.” Imporma ng mahigit treinta anyos na babae. “Ah, okay. Nag-usap na kami ni Joe tungkol diyan. Ipa-ready n’yo na rin ang showroom dahil ang alam ko, kasama niya rin ang kaibigan niyang abogado na interesado rin sa mga produkto natin.” “Yes, boss.” “At Edna,” tawag niya sa papalabas ng sekretarya. “Please update me sa mga bagong kliyente na nadagdag. Pag-aaralan ko kung kaya nating magbigay ng maganda-gandang discount para umulit sila sa atin.” “Speaking boss, may bago nga tayong kliyente from Sta.Rosa. Nagkainteres no’ng makita niya ‘yong ipi-nost ko last week. ‘Yong bed frame nating made in abaca. At ‘yong bamboo dresser natin. Asking