Andrei
"KUMUSTA ang pag-aaral niyo?" tanong ko sa mga kapatid ko ng umagang iyon. Nasa hapag kami at sabay sabay na kumakain tulad ng nakasanayan kapag umuuwi ako."Ayos lang naman Ate, two months from now ay graduate na ako and candidate for Suma Cum Laude," nakangising sagot ni Candros, napangiti ako sa sinabi niya."I'm so proud of you even if you're in pain in the ass Candros."Napasimangot siya. "Okay na sana 'yong I'm so proud of you bakit dinugtungan mo pa ng pain in the ass," reklamo niya, natawa naman si Cathy at benilatan ang Kuya niya."Ako ate graduate na rin ako two months from now at sabi ng teacher ko ako daw ang candidate for valedectorian," pagmamalaki rin ni Cathy."I'm lucky for the both you, masaya ako at dahil sabay kayong gagraduate ay magcecelebrate tayo." Bumaling ako kay Pulahan na abala sa pagkain.Ako ang nakaupo sa kabesira as the head of the family habang nasa magkabilang gilid ko si Cathy at Candros. Katabi ni Cathy si Pulahan habang katabi naman ni Candros ang kapatid nitong si Anding. Si Anding ay ang iisang babae na katulong sa mansyon dahil lahat ng mga tauhan dito ay lalaki, mas effecient ang mga lalaki para sa'kin."Magpa-organize ka ng party at imbetahan mo ang buong tao sa isla," bilin ko kay Pulahan."Wow, bigatin ka talaga milyones na naman 'to," natatawang sagot niya at tumaas baba pa ang mga kilay habang nakatingin sa mga kapatid ko."It's okay, mas mahalaga ang celebration nila kaysa sa milyones," seryosong sagot ko."I love you talaga Ate, pero kahit walang party basta nandito ka." Paglalambing ni Cathy."Oo nga ate bigay mo nalang sa'kin ang milyones na gagastusin," singit ni Candros.Tinaasan ko siya ng kilay habang masamang masam ang tingin ko sa kanya."Sabi ko nga may party," agad niyang pagbawi.Bumaling naman ako kay Anding na tahimik lang sa pagkain at nakayuko. Napakapino at hinhin ng mga galaw niya, malayong malayo sa mabulastog niyang Ate."Ikaw Anding kumusta ang pag-aaral mo?" tanong ko, mukhang nagulat ito dahil nabitawan ang tinidor na hawak at alanganing nag-angat ng tingin."A-Ano p-po--" halatang kinakabahan siya dahil sa pagkautal."Running for Magna Cum Laude siya kasunod ni Candros." Mayabang na sagot ni Pulahan."Ikaw na ba si Anding ngayon Pulahan?" Sinamaan ko siya ng tingin.Napangiwi siya. "Gago! Mukha kang drakula kapag ganyan ka tumingin," sagot siya.Pinulot ko ang kutsilyo na nasa gilid ko at walang pag-aalinlangang ibinato iyon sa gawi niya.Umatras siya para makailag dahilan para matumba ang upuan at nahulog siya.Nagtawanan ng malakas sina Cathy at Candros habang si Anding ay nakangiti at napapailing sa ate niya."Putangina! Andrei ang sakit n'on." D***g ni Pulahan na nakahawak sa balakang niya. Hindi ko siya pinansin."So kumusta Anding?" Pagbabalik ko ng tanong.Yumuko siya bago sumagot. "A-Ayon n-nga p-po candidate po ako as Magna Cum Laude kasunod ni C-Candros, salamat po pala sa scholarship na bigay mo sa'kin a-ate para makapasok ako sa university niyo." Pati pagsasalita niya ay mahinhin at mukhang ilag siya sa tao."Kung gan'on ay pati ikaw kasali sa celebration, isasabay na natin kayong tatlo." Natigilan siya."Mabuti ay malayong malayo ka sa ate mo dahil noong nag-aaral pa kami puro pangangamote ang ginagawa niya," biro ko pero totoo iyon."Gaga 'to ilaglag ba naman ako sa sarili kong kapatid," pasaring ni Pulahan."I'm just telling the truth.""K-Kahit wag na po ate ayos lang naman po ako kahit walang celebration," tugon ni Anding."Nahihiya po siya Ate kasi siya naman dapat talaga ang candidate as Suma Cum Laude kaso hindi siya nakapagtake ng exam dati sa isa niyang subject kasi po buong araw siyang pinaglinis ni Kuya Candros ng kwarto nito kaya hindi nakaabot si Ate Anding exam hours nila." Awtomatikong nagsalubong ang kilay ko dahil sinabi niya Cathy.Naikuyom ko ang kamao kong bumaling kay Candros na naabutan ko pang pinanlakihan ng mata si Cathy."Napakasumbungera mo, mamaya ka sa'kin," bulong niya."Ate oh si Kuya." Si Cathy.Hindi nawala ang masamang tingin ko kay Candros. "Totoo ba Candros?" tanong ko."H-Hindi p-po---" sasabat sana si Anding ng bigla ko suntukin ang lamesa. Nahulog ang mga plato na naroon."Totoo ba Candros?" Damang dama sa boses ko ang pagpipigil."S-Sorry Ate," tanging sagot niya."Putangina Candros De Catalina!" Hindi ko na napigilan ang galit ko kaya nasigawan ko siya. Malutong akong napamura dahil sa nalaman ko."Hindi kita pinalaking ganyan, hindi ko kailanman itinuro na manghamak at mangliit ka ng tao dahil lang sa mas nakakaangat ka sa kanila.""G-Gusto ko lang namang maging proud ka sa'kin."Mas lalo akong nagpuyos sa walang kwenta niyang dahilan. "Bullshit! Alam mong proud ako sa'yo kahit na palagi kang sakit sa ulo. Hindi ako nagkulang sa pagsasabi kong gaano ako kasaya sa lahat ng nararating niyo ni Cathy kaya hindi mo kailangang gawin 'yon. Hindi mo pwedeng agawin ang isang bagay na hindi sa'yo.""I'm sorry Ate, naaawa na po kasi ako sa'yo kasi lahat ng problema namin at pagpapalaki sa'min ikaw ang umaako. Mula bata kami ikaw na ang nag-alaga sa'min ni Cathy." Umiiyak siya habang sinasabi iyon. Napahilamos ako sa mukha ko habang kuyom pa rin ang mga kamao na nakapatong sa mesa."Kung talagang naaawa ka sa'kin wag mo akong bigyan ng problema. Candros, alam mong wala sa'kin lahat ng hirap na pinagdaanan ko mula noon para mapalaki kayo ni Cathy, ginagawa ko ang lahat kaya sana naman wag kang nagbibigay ng problema sa'kin. Lahat ng luhong hindi ko natamasa noon ay ibinibigay ko ngayon sa inyo dahil ayokong mahirapan kayo kaya wala kayong ibang dapat na gawin kundi ang maging masaya ako na ang bahala sa mga hirap at problema." Sa sobrang emosyon ay hindi ko napigilan ang luha na lumabas sa mga mata ko. Marahas ko iyong pinunasan. Para akong nauupos habang nakatingin kay Candros na umiiyak, ganitong mga pagkakataon ang kinakatakutan ko ang makita ang isa sa kanila ni Cathy na umiiyak."I'm sorry ate hindi na po mauulit." Taas baba ang balikat niya at basag ang boses. Napabuntong hininga ako at gan'on kadaling nalusaw ang galit ko.Lumapit ako sa kanya at niyakap siya. "Candros naman wag kang manghahamak ng taong sa tingin mo ay lamang ka, kahit gaano ako kasama sa mga taong nasa paligid ko ay nasa dahilan ako pero hindi makatarungan ang ginawa mo kay Anding." Mahinahon na ako habang yakap siya na ginantihan niya rin naman ng mas mahigpit na yakap."Hindi ko na po uulitin," bulong niya."Aasahan ko 'yan, I'm very proud of you brother wala kang kailangang patunayan sa'kin dahil kahit anong gawin mo, success or failure I'm still proud of you, sa inyo ni Cathy." Hinagod ko ang likod niya para kumalma dahil masakit para sa'kin na marinig ang mga hikbi niya. "Ayokong mapressure kayo sa magiging choice niyo sa buhay, gawin niyo ang gusto niya at maging masaya kayo basta siguraduhin niyo lang na wala kayong nasasaktang kapwa." Naramdaman ko ang pagtango niya.May sumali sa yakap namin at si Cathy iyon. "Thank you for being the best sister, mother, father and guardian ate. Mahal na mahal ka namin," sabi niya habang naluluha rin. Ngumiti ako at hinalikan sila pareho sa noo. Sila nalang ang meron ako kaya gusto kong mapabuti sila lagi.Ilang sandali kaming nasa gan'ong posisyon ng humilay sila at ngumiti sa'kin. Natawa ako ng sabay nila akong hinalikan sa pisngi.Sinuntok ako ni Pulahan sa braso. "Putangina mo! Kaya pinapalagpas ko lahat ng pambabastos mo sa'kin kasi alam kong napakabuti mong tao." Naluluha siyang dinamba ako ng yakap, itulak ko siya."Tsk. Gross," komento ko."Tangna! Anding paampon ka nalang sa Ate Andrei mo hindi ko na kayang maging ate sa'yo ni wala ako sa kalingkingan ng pagpapalaki niya sa dalawang 'yan." Itinulak niya pa si Anding palapit sa'kin. Namula naman ang mukha ng kapatid niya."Ate naman kahit basagulera ka mahal naman kita," sagot ni Anding at yumakap sa ate niya."Sana manlang inambunan mo ako ng konting hinhin Anding hindi 'yong pinanligo mo lahat." Sabi pa ni Pulahan at hinaplos ang buhok ng kapatid niya. Nagtawanan sila.Humarap ako kay Candros na nakasimangot habang nakatingin kay Anding."Sa loob ng isang buwan ay si Anding ang gagamit ng kwarto mo, cellphone at lahat ng gadgets. Siya rin ang gagamit ng allowance mo at kotse, lahat ng meron ka ngayon ay siya ang gagamit at lahat naman ng meron siya ay ikaw ang gagamit." Seryosong tugon ko na ikinatigil nilang lahat."A-Ate A-Andrei hindi na po kailangan ayos lang naman po 'yon hindi naman talaga ako nakatake ng exam kasi nalatulog ako pagkatapos maglinis ng kwarto niya," singit ni Anding."No, kung hindi ka napagod sa utos niya hindi ka makakatulog at hindi ka malelate so feel at home Anding.""Ate naman, ang liit ng kwarto niya tapos sa maid's quarter iyon. Ayoko--""Punishment is a punishment, mahal kita alam mo 'yan pero hindi ko palalagpasin ang ginawa mo," may pinalidad sa boses ko na ikinayuko niya."Yan kasi." Nang-aasar na sabi ni Cathy at iniangkla ang braso sa braso ni Anding. "Ang bait bait ni Anding pero kinakawawa ko. Hmp." Mataray niyang sabi sa kuya niya at hinila palabas ng dinning si Anding.Napapadyak si Candros na umalis rin. Napapailing nalang ako, minsan naiisip ko na sa sobrang gusto kong sumaya sila ay naiispoil ko na. Gusto ko lang naman ibigay lahat ng ikasasaya nila dahil hindi ko 'yon naranasan noong nasa gan'ong edad ako."Andrei, sobra naman ata 'yong si Anding ang gagamit ng kung meron si Candros, tangna mo milyones ang meron si Candros dahil binusog mo sa sobrang pera at pagmamahal ang mga kapatid mo." Palatak ni Pulahan.Sinapak ko siya sa braso. "Tsk. Dukha ka lang pero wala sa lahi niyo ang pagiging mukhang pera.""Tangna! Kapag inutusan ko si Anding na itakbo ang milyones ng kapatid mo walang sisihan," sabi niya pa."Kahit utusan mo si Anding na gawin 'yon alam kong hindi siya susunod di hamak na may utak ang kapatid mo.""Wag kang pakampante." Humalakhak pa ang gago at pumulot ng tinapay at itlog sa hapag."Tsk. May milyones ka na ring dukha ka, sa tagal mong nagtatrabaho sa'kin alam kong kinurakot muna ang budget sa ibinibigay ko sa'yo." Mabilis siyang tumango."Kinurakot ko nga kasalanan mo kasi wala ka palagi dito," proud niyang sagot.Napapailing na natatawa nalang ako sa takbo ng usapan namin. Ganito kami mag-usap palagi at alam kong biruan lang lahat ng 'yon. Kung totoong nangungurakot siya sa pera ko ay sana ubos na ang perang ipinalagay ko sa account niya para sa mga emergency dito pero hanggang ngayon ni centavo hindi nagalaw 'yon.I trust her. Matatanda na kami at kilala na namin ang likaw ng bintuka ng isa't isa."Kurakutin mo lahat hindi mo naman magagamit kasi dukha ka."Inakbayan niya ako habang tawa pa rin ng tawa, tumatalsik na ang tinapay na nasa bibig niya."Kaya mahal na mahal kitang drakula ka."Sinikmuraan ko siya ng halikan niya ako ng mariin sa pisngi."Tarantado!"Natigilan kami pareho ng makarating sa sala. Nandoon ang isa kong tauhan habang nakaupo aa isang couch si Tadeo Merandela."Magandang umaga po Boss, nandito po si Tadeo Merandela ang presidente po ng mga magsasaka. Kanina pa po siyang naghihintay sa inyo pero nasa hapag kayo kaya pinaupo ko na muna dito." Salubong ni Canor, ang isa sa mga katulong at tauhan dito. Tumayo rin si Tadeo Merandela ng makita kami.Tumango ako. "Iwan mo na kami, ayusin mo ang kalat sa dinning area." Utos ko."Masusunod po, boss."Nang makaalis siya ay humakbang ako papalapit sa couch na kinauupuan kanina ni Tadeo Merandela. Sumunod naman sa'kin si Pulahan, she's my secretary afterall.Umupo ako sa couch na kaharap niya habang si Pulahan ay nakatayo sa tabi ko. Pinasadahan ko ng tingin ang hitsura ni Tadeo Merandela gamit ang walang emosyon kong mukha.Nakasuot siya ng v-neck white shirt na hapit sa katawan niya, a black fitted jeans and a white rubber shoe. Malayong malayo sa hitsura niya kahapon ng sumubsob sa putikan. Mas mukha siyang tao ngayon at malinis.Malaki ang katawan niya, iyon ang ideal body built na gusto ko na maging katawan ko but nah I don't want to undergo any treatment. I may be a lesbian but I don't want to be a transwoman or anything you called that."Anong atin, Tadeo?" Tanong ni Pulahan, walang kapormalan ang tanong niya. Gago talaga ang isang 'to. "Pero bago 'yan umupo ka muna."Pahabol niya para kasing tuod na nakatayo lang ang lalaki at parang hindi alam ang gagawin. May hawak siyang folder kaya halatang halata ang panginginig niya."M-Magandang u-umaga po Boss, sa iyo rin Red." Magalang niyang bati sa kabila ng pagkautal."Nakakalalaki ka ata Tadeo, Pulahan ang pangalan ko," asik niya pero halatang nagbibiro."Anong ginagawa mo rito? Tinanggal na kita sa trabaho hindi ba? Hindi ka naman siguro bingi." Tugon ko bago pa magsalita ng walang kakwenta kwenta si Pulahan.Nakita ko ang pagtaas baba ng adams apple niya tanda ng ilang ulit na paglunok. Napailing akong muling tumayo."Just leave, I'm busy and every seconds is important to me," tugon ko.Tadeo HINDI ko alam kong anong sasabihin ng makitang tumayo na siya para umalis. Ano ba naman, lahat ng prinactice ko kagabi mukhang mababalewala. Puro sermon ang aabutin ko nito kay Allan, ilang ulit niya akong pinigilan kagabi sa paggawa ng presentation pero hindi ako nakinig kaya sinabi nalang niya na kapag pumalpak ako kukutusan niya ako dahil kung kailan daw ako tumanda ay siya namang pagtigas ng ulo ko.Naumid kasi ang dila ko ng makita ang nakakakot na mata ni Andrei at ang malamig niyang aura. Ibang iba sa nakita ko kanina, napanood ko ang nangyari sa hapag nila kanina at nasaksihan ko rin kung gaano niya kamahal ang mga kapatid niya. Nagtuloy tuloy ako kanina sa pagpasok dahil wala akong taong makita hanggang sa dalhin ako ng mga paa ko sa hapag nila at naabutan ko nga ang mga naganap doon pero bigla akong hinila ni Canor paalis doon at sinabing pagsisisihan ko ang pakikinig kapag nalaman ni Andrei kaya hindi na ako nagmatigas ng dalhin niya ako sa sala.
Tadeo POVHINDI ko alam kong anong sasabihin ng makitang tumayo na siya para umalis. Ano ba naman, lahat ng prinactice ko kagabi mukhang mababalewala. Puro sermon ang aabutin ko nito kay Allan, ilang ulit niya akong pinigilan kagabi sa paggawa ng presentation pero hindi ako nakinig kaya sinabi nalang niya na kapag pumalpak ako kukutusan niya ako dahil kung kailan daw ako tumanda ay siya namang pagtigas ng ulo ko.Naumid kasi ang dila ko ng makita ang nakakakot na mata ni Andrei at ang malamig niyang aura. Ibang iba sa nakita ko kanina, napanood ko ang nangyari sa hapag nila kanina at nasaksihan ko rin kung gaano niya kamahal ang mga kapatid niya. Nagtuloy tuloy ako kanina sa pagpasok dahil wala akong taong makita hanggang sa dalhin ako ng mga paa ko sa hapag nila at naabutan ko nga ang mga naganap doon pero bigla akong hinila ni Canor paalis doon at sinabing pagsisisihan ko ang pakikinig kapag nalaman ni Andrei kaya hindi na ako nagmatigas ng dalhin niya ako sa sala."Ahm. Sandali." Ma
"HOW'S the kitchen?" Tanong niya kay Pulahan habang nasa loob ng kanyang opisina dito sa resort. Ipinaikot ikot niya ang mga daliri sa tasang nasa kanyang harapan. Mainit pa ang kapeng laman nito kaya gustong gusto niya ang pakiramdam n'on."Ayon, hindi sila magkandaugaga dahil sa dami ng order ng mga turista. Balak ko silang tulungan kaya nagpunta ako dito para ibigay sa'yo itong mga dokumentong dapat mong ireview." May inilapag itong mga papeles sa harapan niya."Okay, you can go." Humigop siya ng kape.Tila may sasabihin pa ito ngunit napilitang tumalikod ng pagtaasan niya ng kilay. But Pulahan is Pulahan hindi makakatulog kapag hindi nailabas ang gustong sabihin ng matabil na bibig. Bumalik ito sa harapan niya."Sya nga pala, hindi mo ba babawiin iyong parusa mo kay Candros?" Seryosong tanong nito."No." "Kawawa naman 'yong bata halos umiyak na sa dami ng hugasin, 'yong mga daliri halos galusan na." Bakas ang pag-aalala sa b
ABALA SI TADEO sa pagtatali ng mga kalabaw sa lilim. Puno na naman ng putik ang katawan niya na siyang nakasanayan niya na rin. "Kuya Tadeo," tawag sa kanya. Ngumiti at kumaway siya kay Cathy. Halatang kalalabas lang nito sa eskwela. Nadadaanan ang sakahan pauwi sa bahay nito. Lumapit ang bata sa kanya. Malinis na malinis ang suot nitong uniporme, may mamahaling relo at bag. "Wala na ho ba kayong gagawin?"Pagkatapos itali ang huling kalabaw ay tumingin siya rito. "Magbibilang ako ng mga kaban ng palay na naani. Bakit nahihirapan ka ba sa assignment mo?"Agad naman itong umiling. "Nope. Gusto ko po sanang magpagawa ulit ng maikling tula.""Kailangan ba ulit sa eskwela niyo?" Ipinunas niya ang mga kamay sa bulsa. Nag-iwas ng tingin ang bata bago tumango. "Opo.""Anong paksa ngayon?"Napahawak ito sa baba habang nag-iisip. "Tungkol po sa pag-ibig.""Pag-ibig? Iyon din ang paksang ginawa ko ka
PAULIT ULIT ang paghinga ng malalim ni Tadeo habang papunta sa resort. Mahigpit niyang hawak ang folder ng kanyang presentation. Hindi na iyon kailangan tulad ng sabi noon ng kanyang amo pero hindi niya ito ipapakita. Ilang araw siyang nag-insayo at inalam ang lahat ng pasikot sikot sa pagsasaka mula sa pag-aararo hanggang sa pag-aani ng mga palay. Ang mga iba't ibang klase ng fertilizer na ginagamit nila at iba pang kagamitan. Pagkarating niya sa bungad ng resort parakiramdam niya ay gusto na lang niyang umuwi. Labis siyang kinakabahan, baka masapak na naman siya o punitin ang ginawa niyang presentation. Nakasalubong niya si Philip na bagsak ang balikat. Nanlaki ang mga mata nito pagkakita sa kanya. Humahangos itong lumapit. May iniabot na kapirasong papel. Napagtanto niyang cheque iyon na may one hundred thousand na nakasulat at may pirma ni Andrei. Nanlaki rin ang mga mata niya sa laki ng halaga. "Ano ito Philip? Bakit mo inaabot sa'kin?"
NAKARATING SI TADEO sa tarangkahan ng mga De Catalina. Pinapasok siya ng gwardiya. Dala dala niya pa rin ang basket ng prutas at bulaklak. Pinagpapawisan ang kanyang palad sa sobrang kaba, ngunit pinilit niya ang sarili. Sa kabila ng kaba may nag-uudyok pa rin sa kalooban niya na ibigay ang dala kay Andrei. Iniwan niya ang kabayo sa labas ng tarangkahan. "Kuya Tadeo, ang aga niyo po ata." Nakasalubong niya si Cathy.Ngumiti siya rito. "Gising na ba ang ate mo?"Nagtataka itong napatingin sa dala niya, ilang sandali pa napangisi ito. "Manliligaw ka ba kay Ate Andrei?"Napakamot siya sa batok, nahihiya siyang umamin sa bata. "Bibigyan ko lang sana ng prutas."Mas lalo itong lumapit sa kanya. "Alam mo kuya pwede kitang tulungan sa panliligaw."Nanlaki ang mga mata niya, bigla siyang naexcite sa sinabi nito. "Pa-Paano?"Sandali itong napaisip, napapalakpak ito. Humalukipkip sa harap niya. "Hindi ba magaling kang gumawa ng t
HINDI ALAM ni Andrei kung matutuwa o maiinis sa presensya ni Tadeo. Nagpapasalamat siya sa pagligtas nito sa kanya ngunit hindi sa mga ikinikilos nito. How would someone be patience like him. Kahit anong sabihin niya dito nakangiti lang ito. Ni hindi niya ito nakitang naoffend sa pagtataboy niya. Nang hawakan nito ang bewang niya para bumaba sa kabayo nagsimulang tumibok ng hindi normal ang puso niya. Halos manikip ang kanyang paghinga sa lakas n'on. Nakakabingi. Nakakapanibago. "Kaya niyo ho bang maglakad?" tanong nito. She cannot explain but she hates it when he talk to her with 'ho'. It's not a big deal, but for her it is. Kanina pa masakit ang hita at mga balikat niya dahil sa pagtama niya sa mga sangang nakaharang sa tinakbuhan ng kabayo sa kanya. Minumura niya pa rin hanggang ngayon ang kabayong 'yon. Balak niyang sa oras na maibalik ay ipapakatay niya. Hindi siya nagsalita. Kumikirot ang kanyang hita. Napahawak siya sa braso nang makaramdam ng likidong dumadaloy doon. Dahan
TAHIMIK SI TADEO na nakaupo sa ilalim ng ring. Hindi naman naging malala ang lagay niya nang bumagsak. Mabilis din siyang nagising mula sa pagkawala ng kanyang malay. Ginising siya ng galit na boses ni Andrei. Napahilot siya sa batok. Mabuti na lamang at hindi semento ang kinabagsakan niya kundi mga damo. May konting kirot siyang naramdaman, hindi na niya iyon ininda. Sanay na siya sa resulta ng kanyang kalampahan. "Bakit ba kasi ikaw ang pumunta rito?" inis na tanong ni Andrei. Kahit na masakit ang batok ay tiningala niya ito. Galit na galit itong nakatayo sa harap niya. Napatingin siya sa suot nitong robe, kanina ay wala itong saplot nang huli niyang makita. Nag-iwas siya ng tingin nang maalala ang nakita. Hindi niya sadyang mamboso pero alam niyang mali pa rin ang ginawa."Ma-Masyado na ho kasing matanda si Mang Lino para sa gawaing ito," sagot niya. Kapag nakikita niyang galit na galit ito talagang nauutal siya. Siguro'y kailangan niyang sa