Chapter 4 - Starting Over

Malakas ang buhos ng ulan ng bumaba siya mula sa bus. Pailan-ilan lang din ang dumadaang mga tricycle at lahat pa iyon ay punuan. Kung wala mang sakay ang iba ay sinasabihan lamang siyang pauwi na ang mga ito at ‘di na bibiyahe dahil nga sa magagabi na at masama pa ang panahon. Buti na lamang at malaki-laki rin ang bus station na iyon at may bubong pa. Kung hindi ay paniguradong basing-sisiw siya ngayon. 

Ang lamig naman. Napahinga na lang siya ng malalim at ‘di napigilang manginig. Sky hugged herself at mas lalo pa niyang tinaasan ang pagkakazipper nang kanyang jacket. Blessing in disguise talaga na nahablot pa niya ito mula sa cabinet. 

 Hindi napigilan nang dalaga na igala ang paningin. Probinsyang-probinsya talaga ang dating ng lugar. Tantiya niya ay nasa tatlo o apat na metro lang ang lapad nang malubak na kalsada. May mga parte namang nanatiling matino pa rin ang semento, ngunit animo isang dekada na nang huling makatikim ito nang road repair. May mga malalaking puno sa gilid ng daanan. Natatabingan nang mga ito ang napakalawak na mga palayan. Sa malayo naman, natatanaw niya ang matatayog na mga bundok na nababalutan pa ng mabababang ulap. Mahamog at nanunuot sa kalamnan ang lamig.  

For a woman who grew up in the city, everything around her is new. Nakakapagbakasyon naman siya kasama ang mga kaibigan niya, but those were fun-filled adventures. Marami sila so she never felt alone. Ngayon naiiba ang sitwayson. This will be her life until she’s ready to face what she left behind. Well, pwede rin namang ‘di na siya bumalik.  Nakakatakot pero nakakaexcite at the same time. It was her first taste of freedom.  

“Ne, bakasyunista ka ba?” Isang matandang babae na may hawak-hawak pang basket ng mga kakanin ang tumabi ng upo sa kanya. 

Hindi niya ugaling basta-basta na lang makipag-usap kahit kanino but it seems that mas mabuti ng may makausap kaysa mapanisan ng laway.  

“Opo, kakarating ko lang kanina bandang ala una ng hapon.” Atubili niyang tugon. 

“Ah, galing Maynila ka ba?” Usisa pa nito. 

Ngumiti siya rito. Lihim niyang naidasal na ‘wag sana siyang mabudol. Hindi pa naman niya dala ang kanyang cellphone kaya wala siyang mahihingan nang tulong kung sakali. It was a dumb move now that she’s thinking about it. “Opo. Galing Maynila po.” 

“Aba eh, kay layu-layo pala nang biyahe mo, ano? kumain ka na ba? May matutuluyan ka ba?” Nakakunot-noo ito ngayon sa kanya. 

“’Di pa nga po eh. At wala rin po akong kakilala rito.” Alanganin siyang ngumiti sa matanda. 

Oo nga pala, sa sobrang pagmamadali niyang makaalis ay nakalimutan din niyang ‘di pa pala siya kumakain. Ang pinakahuling naging laman nang tiyan niya ay ang ceaser’s salad na inorder niya kasama si Charlie. Ngayon tuloy ay kumakalam na ng bahagya ang kanyang sikmura.  

“Ay naku! Mabuti na lang pala at nilapitan kita. Kanina pa kita napapansin dito. Hala iha, sumama ka sa’kin. Susunduin ako ng asawa ko rito mamaya lang. May kakilala akong nagpaparenta ng kwarto para sa mga bakasyunista.” Iiling-iling na tugon nito. 

Kung may naiturong magandang aral ang kanyang Daddy sa kanya, it was strictly about not talking nor trusting strangers. But this time around, binalewala niya ang pangaral nito. Isa pa, wala rito ang kanyang ama para diktahan siya. Besides, the old woman looked nothing but pleasant, at kahit pa ‘di sila magkakilala, nababakas niya ang tunay na pag-aalala sa boses nito. 

‘Di nga nagtagal ay dumating ang asawa nito. Driver din pala ng tricycle ang matandang lalaki. At dahil nga animo bumabagyo ay basa rin ito sa ulan. Walang oras silang inaksaya. Lumulan sila kaagad sa tricycle at bumiyahe. 

Kumukulog at kumikidlat. Malakas ang hangin at matindi ang buhos ng ulan. Buti na lang at mayroong headlights ang tricycle ng mag-asawa. Kung hindi ay iisipin niyang nasa horror film siya dahil sa sobrang dilim ng kalsadang binabagtas nila. Animo nawalan na rin yata ng kuryente dahil sa masamang panahon. ‘Di na nga niya maaninag kung may mga kabahayan ba sa gilid nang kalsada. 

“Buti at nasundo kita kaagad bago umapaw ang ilog. Tsk!” Himutok nang matandang lalaki. 

Nakikita ni Sky ang paghihirap nitong patuloy na imaneho ang tricycle sa kasagsagan nang panahon. Dagling natigilan ang dalaga. Wait, ilog?! Umapaw? Did I hear it right?

Marunong naman siyang lumangoy pero hindi niya kakayanin kung malakas masyadong ang current. She was already imagining the worst-case scenario in her head kaya alam niyang namumutla siya. 

Bahagya namang natawa ang matanda ng makita ang kanyang reaction. “’Wag kang mag-alala, neng. Low tide ngayon. Naku! Tantiya ko na ‘yan.” 

Napapailing naman ang matandang lalaki. Animo sanay na ito sa ganoong sagot nang asawa.  

“Masama ang timing mo, iha! ‘Di ka tuloy makakapaglibot ngayon.” Dagdag na wika nang matandang babae. Halos hindi nga niya na maulinigan ang boses nito dahil sa biglang paglakas pa nang ulan. 

Tipid siyang ngumiti. “Ayos lang ho ‘yun. ‘Di rin naman po ako nagmamadali sa pag-uwi.” 

‘Di nagtagal ay nakarating din sila sa kanilang paroroonan nang ligtas. Pumarada ang kanilang sinasakyan sa isang sementong bahay. Bungalow lang ito at hindi pa napipinturahan. Kahit papaano ay nakajalousie naman ang mga bintana at isang kandilang nakasindi sa sala ang maaninag mula sa loob ng bahay. Buti na lang din at may bubong na nagsisilbing maliit na tambayan sa harap ng bahay. Nakasilong ang kanilang tricycle at kahit papaano ay ‘di sila nababasa. 

“Nelia! Nelia! May uupa sa isang kwarto mo oy!” Tawag agad nang matandang babaeng kasama niya sa may-ari ng bahay.  

Kanina habang nasa daan, nalaman niyang ito pala ay si Aling Merlinda at ang asawa naman nito ay si Mang Imo. May nag-iisang anak ang mga ito na nasa edad kinse anyos pa lamang. Babae rin. Ang matanda namang nagpapaupa ng bahay ay nagngangalang Nelia. Nag-iisa lamang sa bahay na ito ang may-ari. Balo sa asawa at hindi pinalad na magkaanak kaya napag-isipan nito na parentahan na lang ang isang bakanteng kwarto sa bahay nito. 

Tila naman naaalimpungatan pang binuksan ni Aling Nelia ang pintuan ng bahay. “Hay naku Merlinda! ‘Yang bunganga mo talaga! Ano ba atin?”  

“May uupa ngang bakasyunista sa isang kwarto mo. ‘Eto nga at kasama ko.” Saad naman ni Aling Merlinda. 

Noon lang siya napansin ni Aling Nelia. “Ay halika tuloy…tuloy ka Iha. Kayo naman ‘di niyo naman sinabi kaagad.” 

Itinirik na lang ni Aling Merlinda ang mga mata at binalingan siya. “Oh siya Lily, mauna na kami sa’yo ah. Si Nanay Nelia mo na lang ang bahala sa’yo. ‘Wag kang mag-alala at mabait siya.” 

Hinawakan pa nito ang kanyang balikat bago muling sumakay sa tricycle. 

“Aling Merlinda, Mang Imo, salamat po ah!” Pahabol niyang tugon sa mga ito. 

Kumaway na lang ang mag-asawa at pinaandar na paalis ang sasakyan. 

Binalingan naman siya ni Aling Nelia. “Halika Iha, pasok ka. Pasensya na ah, ‘di ako nakapaghanda kasi hindi ko naman inakala na may bakasyunista palang magpupunta rito sa ganitong lagay ng panahon.” 

“Okay lang ho. Biglaan din kasi itong pagbabakasyon ko.” 

Magkatulong nilang dinala sa loob ng bahay ang isa niyang maliit na maleta at isang hand-carry bag. 

Dinala siya ni Aling Nelia sa kwartong katabi ng kwartong inuokopa nito. Maliit lamang iyon. Isang kama sa kaliwa at isang cabinet naman sa bandang kanan. May isang parihabang salaming nakasabit sa pader at isang maliit na mesa na napapagitnaan ng salamin at cabinet. Isang simpleng kwarto kung ikukumpara sa kanyang nakasanayang condo at sa kanilang ancestral house.  

“Iha, Lily nga ba ‘yung pangalan mo?” Pagputol ni Aling Nelia sa kanyang pagmamasid. 

Napalingon siya sa matanda na nakatayo malapit sa pintuan. She decided earlier not to use her real name para iwas komplikasyon na rin. “Opo, Emilyn po, pero Lily na kang po para maikli.” 

“Ah…oh siya Lily, doon lang ako sa kusina ah. Magluluto lang ako ng hapunan natin. Lahat kasi ng umuupa dito, kasali na sa bayad ‘yung pagkain. Three meals a day kung baga.”  

“Talaga po ba?” Manghang tanong ni Sky. She was expecting complimentary breakfast pero three meals a day was too much. Kahit nga ‘yung complimentary breakfast, agad na niyang iwinaglit sa isip ng makita niya ‘yung pinagdalhan sa kanya. Wari niya, sobra na kung mag-eexpect siya ng ganoon sa may-ari. 

“Ay oo naman!” Tumawa pa ang matanda. “Mura lang din naman ‘yung mga bilihin dito. At isa pa, hindi naman ako ‘yung masasabing nanghihingi ng malakihang halaga sa mga dayo. May pension naman ako. Ang gusto ko lang talaga, matauhan ‘tong bahay. Kahit sandali eh, magkaroon ng makausap.” 

Sky was touched by the old woman’s words. Naalala niya kanina ang loob nang bahay. Pagkapasok sa pinto bubungad agad ang munting sala. May isang pahabang upuan at may isa rin na solo lang, puro gawa sa kawayan. May isang lumang telebisyon na de-antenna pa. Bandang kanan naman makikita ang pintuan nang dalawang magkatabing kwarto na pawang kurtina lang ang nagsisilbing pantabing. Sunod naman ang isang payak na kusina. Kumpleto naman ito sa lababo hanggang sa kalan na de-uling. Mayroon ding isang maliit na pabilog na mesa na may apat na upuang kahoy ang nakapalibot. Kung susumahin, it was such a simple way of life. And she knew all too well how lonely it was living alone. Bumukod man siya o nakatira sa malaking bahay nila sa Quezon City, the feeling was the same. Parati pakiramdam niya nag-iisa siya. 

“Oh, siya doon lang ako sa kusina ah. Tawagin mo lang ako kung may kailangan ka.” Tumalima na ito at nagtungo na sa kusina upang ayusin ang kanilang hapunan. Naiwan siyang napapaisip. 

That night, ng matapos silang kumain ay pinagpahinga na siya ni Aling Nelia. Sabi nito eh dahil brownout, walang mapaglilibangan at walang telebisyon. Masarap din daw matulog dahil malamig ang panahon. Kanya-kanya na silang nagsipagpasukan sa kwarto at nagpahinga. 

Sky laid on her bed thinking. Mura lang talaga ang renta sa bahay. Napag-usapan na rin nila ni Aling Nelia ang magiging set-up nila dahil ipinaliwanag niya rito na baka matagal siyang mananatili sa poder nito. Nagtataka man ay tila nakakaunawa ito at hindi na nito kinuwestiyon ang kanyang pasya. Hayun at napagdesisyunan niyang magbayad na lang dito ng one month advance at two months deposit. Lahat ng iyon ay nagkakahalaga ng halos isang libo lamang. At dahil nga mangungupahan siya ng ganoon katagal, she suggested na tutulong siya sa mga gawaing bahay at bibili na rin ng mga supplies nila sa bahay tulad ng pagkain, sabon at kung ano pa. Siyempre, ‘di naitago ng matanda ang sobrang galak dahil may matagal-tagal din pala itong makakasama. Sabi pa nito na kapag umaraw na eh, mapapasyalan na niya ang ipinagmamalaking tanawin ng lugar na iyon. Kumbaga parang lihim na paraiso ang lugar, dagdag ng matanda. 

Niyon lang din niya nalaman kung nasaan siya. It was a barrio called San Bernardino. Nasa parteng Luzon pa rin pero liblib na at halos thirteen hours ang biyahe  mula sa Maynila. A long way from home indeed. Kahit papaano’y naiisip pa rin niya ang kanyang Daddy. Alam naman niyang ‘di nito mapapansin ang paglalayas niya pero kahit anupaman, ‘di niya mapigilang sumagi sa isip niya ‘yung mga panahong masaya at buo ang pamilya nila.  

She missed her mom so much. The light and love of her life. Naiisip din niya ang mga kaibigan niya. For sure iyon pang mga ‘yun ang paniguradong mauunang magpadala ng search and rescue operation para lang matunton siya. Compared to her father, it seems that mas pamilya pa niya ang kanyang barkada. Mas nararamdaman niya mula sa mga ito ang pagmamahal na dapat sana ay unang naibibigay sa tahanan. She missed them, too. Pero she also knows that she needed the space. 

Naalala niya ang party na dapat sana dadaluhan nilang magbabarkada. Ni hindi man lang siya nakapagtext o nakapag-iwan nang note para sa mga ito. She knew hahanapin siya nang mga iyon, lalo na si Jax. He has his security agency that is topnotch in the country. Walang nakakalagpas sa mga kamay nito. He has eyes and ears anywhere in the Philippines. Matutunton din siya nito sooner. ‘Di naman siya nag-aalala dahil alam niyang kilala siya nang mga kaibigan niya. They will understand her decision.  

Sorry Chiena. Piping paumanhin niya rito.  

Napabuntong-hininga na lamang si Sky. Somehow, alam niyang kailangan niyang magblend in kung gusto niyang magtagal sa lugar na iyon. Napagdesisyunan niyang ibahin ang gagamiting pangalan sakali mang may magtanong. Gusto lang niyang maging maingat lalo pa’t ayaw niyang mahanap siya ng kahit na sino. Alam niyang sa mga barkada pa lang niya, marami nang connections ang mga ito.  For now, she will become Emilyn Honralez, Lily for short. She decided to use her mother’s last name to hide.  

‘Di rin nagtagal ay nakatulog din ang dalaga ng may ngiti sa labi kahit pa may mga munti siyang agam-agam. Kasabay niyon ay ang pagtila ng ulan na bumubuhos mula sa kalangitan. Sumisilip na ang buwan at bituin, senyales ng isang magandang umaga.