MAHIRAP. Alam ni Camilla na mahirap ang trabaho sa hacienda. She said so before to herself that she’s up to the challenge. Na kaya niya ang magiging trabaho kahit ano pa man ‘yan. What she hadn’t thought that it was physically tiring na ang halos isang oras na trabaho sa ilalim ng araw ay parang walong oras na katumbas sa loob ng convenience store. Or far more. At hindi niya pa naranasang mapagod ng ganito sa tanang buhay niya.Walang inaksayang oras si Santiago. Itinuro nito sa kanya ang lahat-lahat, even the basics of all basics. Ipinakita at ipinaranas sa kanya ng lalaki ang talagang buhay ng mga magsasaka at trabahador. Personal siya nitong tinuruan kung paano mag-ani ng mga palay at prutas. Maging ang pagtatanggal ng bunot sa niyog ay itinuro din nito. Sapalagay ni Camilla na kung hindi lamang siya babae ay baka pinagbuhat na din siya nito ng mga sako-sakong ani. Why the man was every inch of a slave driver!O sa kanya lamang? Bakit ba nakikita niyang mabait naman ito sa iba?“Ta

SUMAPIT ang dapit-hapon at maririnig sa bahay nina Antonio ang kasiyahan. Si Antonio, o Toni sa karamihan, ay ikakasal sa anak ni Ka Perla na si Aileen. At lahat sa mga taga-hacienda ay imbitado sa kanyang kasal kinabukasan. Patunay na maagang nagpaalam ang lahat para manulungan sa mga ito.Mabilis lang na naligo si Camilla at isinuot ang siyang pinakamaayos niyang damit, isang floral dress na umabot hanggang sa tuhod at isang strap sandals. Hindi niya akalaing magagamit niya ang mga binili sa isang ukay-ukay na nadaanan niya pauwi noong nakaraan. At nasiyahan siyang tingnan ang sarili mula sa salamin.Narinig niya ang ilang katok sa pinto bago pumasok ang kanyang ina na si Donya Emilia. Nasa mga mata nito ang adorasyon nang mabistahan siya mula ulo hanggang paa. “Napakaganda mong tiyak, anak,” anito at lumapit sa kanya. Tila maiyak-iyak pa ito nang haplusin ang kanyang mukha. “Kung makikita ka ng Papa mo ngayon—”“Kung makikita ako ng Papa ay tiyak na hindi niya ako hahayaang mag-isa

NAPAKABILIS ng araw. Lunes na naman at kailangan iwan ni Camilla ang mga bata kay Ross. Wala naman kaso iyon sa lalaki. He was more than willing to take the kids.Hinatid muna niya ang mga bata sa Day Care Center bago bumalik sa apartment at mag-empake. Ross came a few minutes later at may dala itong kwek-kwek. Nang makita niya ang hawak nito ay hindi niya naiwasang hindi mapangiti.“Alam mong hindi mo ako masusuhulan?” aniya pero kinuha pa rin ang dala nitong meryenda. Kwek-kwek had been her comfort food along with other streed foods. Iyon nga lang ay minsan na lamang siya nakakabili. “Pero salamat dito.”“Every week, ganito ang setup natin?” anito at tumabi sa kanya sa sofa. They are in good terms but she had set her boundaries. Humingi naman na nang tawad ang lalaki at walang saysay kung papalawakin pa ang simpleng away. “For how long?” usisa nito.“Until I got the hacienda, Ross,” tumayo siya at kinuha ang ang mga gamit. She got a only a few, isang back pack at travel bag na halos

NAGISING muli si Camilla na mag-isa na lamang sa papag. Wala na si Santiago sa kanyang tabi. Medyo mataas na ang sikat ng araw na tumatagos sa mga siwang ng dingding maging sa bukas na bintana. Pinilit niyang umupo mula sa pagkakahiga, ang bigat ng katawan mula pa kagabi ay bahagyang naibsan.Noon di’y narinig niya ang tunog ng sasakyan mula sa labas na hinuha niya ay kay Santiago. Ilang saglit pa’y pumasok ito at lumapit sa kanya. Naka-suot na ito nang hinubad nitong damit kagabi.“Ano’ng oras na?” tanong niya sa lalaki. Her voice was still hoarse.Sinalat nito ang kanyang noo. Hindi napigilan ni Camilla na mapadaing.“Wala na ang lagnat mo but, the doctor has to see you,” isang makapal na jacket ang ipinasuot nito bago siya nito binuhat. This time, he did it properly. At pinamulahanan siya ng pisngi.She noticed Estrella was not around. Bakante na ang kinalalagyan nito kagabi. Nasa labas na sila ng kamalig at isinakay siya ng lalaki sa jeep. “Where is she?”“I made a short trip to y