Wala sa sariling nginunguya ko ang sabaw na hindi naman dapat. Nakurot ko pa nang kaunti ang aking pisngi dahil napapadalas ang aking pagiging tulala. Inis na ibinaba ko ang kutsara at saka muling tinitigan ang sarili sa kaharap kong baso kung saan kitang-kita ko ang aking repleksyon.
Bakit ko ba kasi naiisip 'yong kanina?! Dapat kasi hindi na ako pumunta roon, e. Hindi pa naman ako mabilis makalimot sa mga nakikita ko sa paligid ko. Pero ewan ko ba, wala naman akong dapat na pakialam sa ginagawa nila ate kanina pero naaapektuhan ako.May kung ano sa akin na para akong kasama roon."Ada, nandito na ako," isang boses na nagmumula sa sala kaya ako napa-angat ng tingin.Hindi ko alam kung bakit una kong tiningnan ang suot ni Jona, kahit na madalas naman niyang suot iyon. Tumaas ang kilay niya kaya ako napangiti at ininom agad ang sabaw na niluto ko kanina."So anong ginagawa mo kanina sa club? Ayan Ada, ah!" Panlalaki nito ng kaniyang mata."Dumaan lang ako," sagot ko agad sa kaniya na tumabi naman sa akin.Hindi ko maiwasang mapatitig sa kaniya, sobrang ganda niya talaga, matapang ang mukha niya kung tititigan lalo na kapag nagsasalita na siya. Buti na lang maganda ang katawan niya at sobrang kinis pa, morena lang siya na hindi gaya ko ay may kaputian."Nakita kita, e. Lalapitan ka nga sana no'ng lalaking katabi ko, buti umalis ka agad," sabi nitong tinatanggal ang mga make-up sa kaniyang mukha.Napakunot naman ako at hindi na lang siya pinansin. Kumuha agad ako ng pagkain niya dahil alam kong nagugutom na siya. Medyo napaaga lang siya ng uwi hindi gaya ng nakagawian nila. Madalas kasi ay madaling araw o kaya umaga na.Napalunok ako saka siya nilingon."Alam mo ba? May nakita ako kaninang babae tapos lalaking naghahalikan sa tabi ko kanina," panimula ko habang siya ay tuloy lang sa ginagawang pag-alis ng mga nakasabit sa katawan nito."Tapos?""Sabi pa nga no'ng babae, twenty-five thousands daw, tapos sabi ng lalaki, gawing six hours daw. Tapos bigla silang umalis," pagkukwento ko at nakatingin na siya sa akin nang maupo ako sa upuan dahil napaghandaan ko na siya ng pagkain."Sus! Normal lang 'yon doon, kung gusto mo makakuha ng malaking pera at ikaw ang magdidikta, iyon ang puwede mong pasukin, normally kasi, sumasayaw lang kami roon tapos naghahatid ng mga alak o sigarilyo sa mga lalaki, o kaya extra services na roon lang mangyayari," normal na pagkukwento nito na sinimulan na ang kumain.Napakunot ako. "Extra services?""Oo, 'yong kunwari, sasabihin ng lalaki na maupo ka sa hita niya habang nagsusugal sila, mga gano'n, depende na lang kung mayaman ang maabutan mo kasi malaking tip din ang binibigay nila, pero kung gusto mong kumita base sa gusto mong halaga... alam mo na 'yon, puwede kang magyaya, o ikaw ang yayayain."Natahimik ako sa sinabi niya, nakuntento na lang ako sa narinig ko at hindi na magtanong pa. Ayokong mas lumalim pa ang mga nalalaman ko dahil hindi naman ako interesado.Natapos ang gabing iyon na hindi ko na naabutan ang iba. Nagising na lang ako dahil sa sigawang naririnig ko sa ibaba. Balak ko sanang bumaba pero nahagip ng paningin ko si Jona, na mukhang bagong gising din at ilang beses akong inilingan. Ang ulo niya ay naka sandal sa pinto at nakaupo roon."A-Anong meron?" inaantok kong sabi na hindi pa rin inaalis ang kumot ko sa aking katawan.Maliwanag na rin naman at mukhang alas-otso na naman ako nagising, pero nakatingin lang ako sa ekspresyon ng mukha ni Jona, na para bang hirap na hirap na may gustong sabihin."Maghilamos ka kaya muna para mahimasmasan ka?" Turo nito sa pinto ng Cr.Tumungo na lang ako roon at saka naghilamos ng mukha, nagsepilyo na rin at inayos ang sarili. Napatitig pa ako sa mukha ko dahil tinutubuan na naman ako ng tigyawat, baka siguro magkakaroon na naman ako ngayong buwan. Nagkakatigyawat lang ako kapag malapit na akong datnan.Nang lumabas ako sa banyo ay wala na si Jona, roon. Kaya lumabas na lang din ako, tutal ay wala namang pasok. Magpapahinga na lang muna ako o di kaya'y maglilinis ng bahay kung sakaling hindi sila makapaglinis.Mas lalo akong nangunot dahil sa mga boses na naririnig ko. Dahan-dahan lang akong lumakad pababa dahil mukhang seryoso ang pinag-uusapan nila."Anong gusto ninyong gawin ko? Ni hindi ko alam kung sino ang ama nito," mahinang sabi ng isang babaeng pamilyar sa akin ang boses.Nasa kusina sila dahil walang tao rito sa sala. Nanatili lang ako sa kinakatayuan ko habang patuloy na pinapakinggan ang usapan. Alam kong mali pero hindi ko ma-kontrol ang sarili kong makinig. Panay ang iyak ang babae at si Ate Calli naman ay para bang galit ang boses."Ano na naman bang kapabayaan ang ginawa mo kasi? Ilang beses na 'yan? Hindi ka pa rin nagtatanda!" bulyaw ni Ate Calli na mas lalo kong ikinatikom."Tita," sambit ng babaeng pakiramdam ko ay si Emy, nangangatal ang boses nito.Napaangat na lang ako ng tingin sa harapan ko nang makita roon si Maylene, na nanlaki pa ang mata. Ngunit ang tenga ko ay nasa kanila."Ayokong ipalaglag ang bata, tita. A-Ayoko na," humahagulhol na sabi nito bago ko tuluyang natagpuan ang sarili kong wala na sa bahay.Lumabas na muna ako. Siguro kasi hindi ko na kinakaya ang mga naririnig ko. Hindi ko maatim.Suot ang pajama ko at sando, ay nanginginig ang aking kamay na nakahawak sa selpon ko habang lumalayo sa bahay na iyon. Ayokong mangi-alam kahit pa mali ang mga naririnig ko.Kahit saang tingnan, mali ang pagpapalaglag ng bata. Buhay iyon, walang karapatang kumuha ng buhay ang isang tao sa kapwa tao nito. Kawawa ang bata at nakakahiya ang isang ina kung gagawin iyon.Pero ano bang magagawa ko? Iba-iba kami ng pananaw pagdating sa ganiyang bagay. Ayokong manghimasok.Pero agad din akong napahinto nang tumunog ang selpong hawak ko. Napawi ang lahat ng mga iniisip kong kung ano nang malaman kung sino iyon."Adrian?" nakangiting sagot ko sa tawag ngunit matagal bago ito sumagot.[Ate?] mahinang sabi nito kaya ako napakunot."Bakit iyon? May problema ba?" tanong ko at narinig ang pagsinghap niya.[Pasensya na ate, ah. May pera ka pa ba? Hindi pa kasi binibigay ni Aling Tess 'yong kinita ko. Kailangan ng gamot ni mama, ate, tapos 'yong sa bahay pa, ilang buwan na tayong hindi nakakabayad, magbigay naman daw tayo kahit sa dalawang buwan lang kung ayaw kaming palayasin doon,] mahabang sagot ng kapatid ko kaya napawi ang ngiti ko.Hindi ko alam kung tama bang sinagot ang tawag ng kapatid ko dahil sa dagdag problema na iisipin ko. Matagal naman ng isyu iyon sa amin. Pinilit ko na lang na ngumiti at saka tumango sa kawalan."Magpapadala si Ate, sa susunod na linggo. Gagawa ako ng paraan, basta alagaan mo ang mama, ah?" ngiting sabi ko.[Oo ate, alagaan mo rin sarili mo. Matulog ka raw lagi ng maaga para may lakas ka sa trabaho, sige na ate, papaliguan ko pa sila. Ingat ate.]Alagaan ko ang sarili ko... na wala ng oras kung tutuusin. Wala akong ibang inisip dito kundi ang magtrabaho at tipirin ang sampung libong nakukuha ko sa buong isang buwan. Pero siguro kaya ko naman. Ginusto ko 'to, e. Para naman sa pamilya ko ang ginagawa ko, kaya baka applicable 'yong sinasabi nilang basta sa pamilya kakayanin.Naibaba ko na ang telepono at inilagay sa bulsa ko. Napatingin na lang ako sa tahimik kong paligid. Minsan ang hirap tingnan ng reyalidad, ang daming problema. Kadalasan, wala namang sagot sa problema kundi ang huwag na lang pansinin.Nakakapagod maging mahirap, ang maging salat. Samantalang ang mga mayayaman, humihiga na nga sa mga pera, nagagawa pang mangkamkam.Bakit naman kasi hinahayaan ng diyos ang mga taong gano'n? Bakit hinahayaan niyang manatili kami sa ganito?"Magkano ba kailangan mo? Baka puwede kitang matulungan."Alerto akong napatingin sa gawing likuran ko at bumungad sa akin si Jona, roon. Iyong taong hindi ko puwedeng takasan kasi alam niya kung saan ako mahahanap, alam niya kung kailan ko kailangang ng makakausap."N-Napapagod na ako," sabi ko rito nang nakangiti pero naramdaman ko ang init ng likido sa aking pisngi."So? Susuko ka na? Subukan mo ulit balikan ang simula, bakit ka nga ba nandito? Anong dahilan mo? Kapag naisip mo na 'yong sagot, saka mo sabihin sa akin kung ayaw mo na."Mga salitang mas nagpa-iyak sa akin. Lagi na lang ako nasasaktan sa mga sinasabi niyang katotohanan.Pero kasi baka mali 'yong ginagawa ko. Baka may hindi tama kaya ako ganito. Sobrang hirap na. May mga bagay naman akong puwedeng magawa ngunit natatakot ako na matapakan ang moral ko.Halos hindi ako makapagsalita dahil sa mga kuwento ni Jona sa akin tungkol kay Emy, na buntis nga ito dahil sa kung sinong lalaking nakasama niya. Walang ideya si Emy dahil marami siyang lalaking nakakasama at aminadong lasing minsan sa tuwing nangyayari ang bagay na iyon. Hindi ko maiwasang maawa kay Emy, normal na pala iyon sa kanila na may nabubuntis at kung minsan ay winawakasan nila ang buhay ng bata. Hindi ko alam kung may buhay na ba ang dugo. Kaya ipinaglalaban nilang ayos lang sa kanila na ipalaglag iyon, dahil wala pa namang muwang at alam.Ang hirap malaman kung ano nga ba ang totoo. Hindi ko alam kung saan makikinig dahil parehas na mayroong dahilan. "Basta, huwag na tayo mangi-alam, okay naman na, e. Nakapagdesisyon na siya, malalaki na tayo Ada, e, kaya alam na natin ang tama sa mali. Alam na natin kung anong pipiliin natin, kung mangyari man ang bagay na hindi naman sinasadya, pananagutan pa rin natin iyon, kasi involve tayo, e," mahabang
Tahimik lang akong kumakain ng tinapay habang nasa daan. Maaga kaming pinauwi dahil malakas ang bagyong paparating, at isa pa ay ang mga tao sa kumpanya ay nasa site nila mula bukas kaya wala naman daw kaming gagawin. Pero bawas sweldo nga lang kami. Wala akong pasok bukas, hindi ko tuloy alam kung saan ako kukuha ng pera. Sa ilang buwan na pananatili ko rito ay talaga ngang mahirap maghanap ng trabaho at kahit pagiging katulong ay hindi madali. Nang matanaw ko na ang bahay ay napansin ko roon si Leni na nagwawalis, siya 'yong babaeng bihira ko lang makita rito dahil kadalasan ay umuuwi siya sa pamilya niya. Napalingon ito sa akin at saka ngumiti. Tahimik lang siya pero ang ganda niya, hindi nakakasawang tingnan ang mukha niya, samantalang si Jona maririndi ka dahil sa boses na paulit-ulit. "Ang aga mo ngayon?" Inilapag nito ang hawak niyang plastik sa lapag. "Ah, oo nga e. Pati na rin ata bukas," sagot ko saka siya umiling. "Pasok na ako, ah,
Agad kong inilapag ang walis at saka naghilamos ng mukha. Halos nakaramdam lang ako ng ginhawa sa mukha nang mabuhusan ko iyon ng tubig. Tanghaling tapat ngayon kaya napakainit, ang ibang floor kasi ay hindi bukas ang aircon dahil wala namang tao. Sobrang kaunti lang. Sobrang bilis ng panahon, puro half day na lang kami at mas lalong naghigpit dahil sa pagnanakaw na nangyari sa loob ng kumpanya, isa lang daw sa mga staff dito ang nagnakaw dahil kabisado ang mga lalagyan, e, hindi ko nga alam kung saan nangyari ang nakawan dahil nandito ako sa parking lot noon, nadamay pa kami dahil may mop doon sa gilid ng cabinet kung saan may nawalang importanteng papeles at pera. Kaya mas lalong naghigpit at mababa ang suweldo. Napangiti pa ako nang maalala ko na pinagtanggol ako nila Sir Valera dahil isa ako sa tinuro ni Ma'am Sunny. Mabuti na lang at dumating si Ma'am Alora para sabihin na buong araw ko siyang kasama noong mangyari iyon, hindi ko talaga alam kung b
Naalimpungatan na lang ako dahil sa sobrang liwanag. Una pang bumungad sa akin ay si Jona, na titig na titig sa akong mukha kaya ako mas napaurong. Medyo masakit ang likuran ko kaya hindi ako masyadong makagalaw. "Ada? Naririnig mo kami?" mahinang sabi nito ngunit hindi ako sumagot. Naririnig ko naman sila. Pero ayoko lang na kumilos dahil sobrang sakit talaga ng katawan ko. Sinabunutan ba naman ako at kinaladkad na halos umalis na ang kaluluwa ko. Hindi rin ako sanay sa gano'n. Ayoko talaga ng gulo. Nanatili akong tikom at napansing nasa kwarto na ako, sa bahay mismo. Kitang-kita ko ang mukha ni Jona na alalang-alang at hinahawakan pa ang aking kamay. Bigla namang bumukas ang pinto at si Ate Calli ang bumungad doon. "Ano na? Maayos na ba siya? Kilala mo pa ba kami Ada?" tanong ni Ate Calli na nginitian ko nang kaunti. Nahilo lang naman ako kanina. Dala na rin kasi ng init ng panahon kaya siguro gano'n. "O-Okay lang po ako,
Halos magbalat na ang sarili kong mga daliri dahil sa kanina ko pang pagkukurot dito. Kanina pa ako titig na titig kay Ate Calli na lakad nang lakad at ang ibang mga katrabaho kong isa-isang nag-aalis ng make-up sa mukha nila. Ala-singko na sila naka-uwi at mabuti na lang ay nakatulog na ako at nakapag-alarm na rin. "Nasisiraan ka na ba Ada? Ayokong isugal kita roon dahil hindi kita masubaybayan kapag naroon ka na. Ayokong sisihin mo ako o ng mama mo kapag may nangyaring masama sa iyo," seryosong saad ni Ate sa akin na ikinasandal ko na lang. Desisyon ko naman iyon, e. Sure na talaga ako, wala na rin naman akong malalapitan at walang-wala na talaga. Bahagya akong tumango at ngumiti. "Gusto ko po talaga ate, kailangan ko na kasi, e," seryosong sabi ko saka siya tuluyang naupo. Kitang-kita ko ang pagbuntonghininga ni ate, para bang ayaw niya akong ipasok dahil nga kasi bago pa ako at baka may mapahamak pa. Pero uunahin ko pa ba iyon? Kailangan k
Hindi ako makabangon. Pinilit ko namang buksan ang mata ko pero mas malakas pa rin ang kirot ng aking ulo. Dahan-dahan akong nagmulat at pinilit na maupo. Sa unti-unting pagmulat ko ay napansin ko agad ang iba na naglalakad sa kung saan at ang iba ay nakatingin sa akin. "A-Aray," reklamo ko nang pumitik ang kung ano sa akong ulo. "Inom pa," sabi ng katabi ko na hindi ko na inabala kung sino. Sandali akong huminto sa dapat na pag-upo ngunit pinilit din na makaupo. Halos umikot ang buong paningin ko nang buksan ko ang aking mga mata. Roon ko lang napansin ang ilan sa mga kasamahan kong titig na titig sa akin at ang iba ay naiiling pa. "Oh." Inabot sa akin ang tubig na dahan-dahan ko pang kinuha kay Annie. "Hindi mo pala kaya, uminom ka pa," umiiling na sabi nito habang inuubos ko ang tubig na para bang ilang linggo akong hindi nakainom. Nasa sala na ako. Ibig sabihin ay wala na ako sa lugar na madilim? Ang huli ko lang na naaalala ay nakikipagkuwentuhan ako sa lalaking kaharap ko n
Suot ang maikling palda na na halos kita na ang aking hita ay agad ko iyon inayos bago bitbitin ang tray. Hindi ako sanay sa nakasabit sa aking mata lalo na't nangangati ito. Ang lahat kasi sa amin ay kailangan may suot na itim na maskara na parang masquerade mask na sinasabi ni Jona. Hindi naman ako masiyadong nailang o nahiya dahil walang makakakilala sa akin dito. Ang ibang kasamahan ko ay hindi ko na makita, kalat-kalat na kasi sila at nagkikita na lang kami tuwing ala-singko ng umaga sa mismong dressing room sa likuran. At tanging kailangan ko lang gawin ay ang magtrabaho ngayon. "Ada! Sis! Ikaw na magdala sa table 14 nito, rush kasi 'yong order ng VIP e," bungad sa akin ng babaeng hindi ko makilala kung sino. Tumango lang ako at ngumiti. "Okay lang, ako nang bahala," sabi ko rito na ikinatuwa niya naman at matapos magpasalamat ay tumalikod na. Napanguso na lang ako kasi nakilala agad nila ako, tapos ako ay nangangapa pa rin kung sino ang aking kausap. Sinunod ko ang sinabi n
Lumipas ang ilang linggo sa pag-ta-trabaho ko na walang naging problema, nasanay na lang ako na panay pagbibigay ng alak ang gawain ko at ang paglilinis. Araw-araw din ay madalas akong tanungin nila Leni kung maayos lang ba ako, kung anong mga nangyayari sa akin dahil hindi ko naman sila madalas makita kapag nasa trabaho na. Nang matapos akong makapag-ayos ng sarili sa Cr ay nagpasiya na akong lumabas. Pinilit kong alisin sa utak ko ang mga nangyari kahapon, pero hindi ko magawa. Hindi ko rin magawang magsabi kina Jona, dahil baka patigilin ako sa pag-ta-trabaho rito, e, ito na lang talaga ang trabahong may kalakihan ang nakukuha kong pera. Hindi ko pa rin makalimutan kung paanong hipuin ng lasing ang aking pang-upo. Ni hindi pa ako makagalaw noon dahil sa sobrang bilis ng pangyayari, na tipong nakita ko na lang ang sarili ko na umiinom ng kape. Ugali ko na ang uminom ng kape sa tuwing na-iistress ako. Malaki na rin naman ako kaya bakit pa ako magsusumbong? Sa lugar na 'to hindi ko