TUMAAS ANG KILAY ni Sunset nang makitang muli ang kanyang asawa. Malaki ang ibinagsak ng katawan nito at nanlalalim ang mga mata na para bang ilang araw na walang tulog.
Hindi pa man siya tapos na obserbahan ito ay ganoon na lamang ang gulat niya nang kaladkarin ng asawa palabas ng pabrika. Galit na galit ito sa hindi malamang dahilan.
“Lucian, bitawan mo ako!” paulit-ulit siyang nagpupumiglas sa pagkakahawak ni Lucian.
“Hindi kita hiniwalayan para lang makita sa eskwater!”
Napamaang siya sa itinuran nito. Hindi imposibleng hindi alam ng asawa niya ang lugar na ito. Parati niyang naikekwento kay Lucian ang pangarap niya. Sa isiping hindi man lamang pinakinggan iyon ng asawa ay naghihinagpis ang kanyang puso.
“Ano ba? Nasasaktan ako!” ganoon pa rin katindi ang pagkakahawak ng asawa niya kaya ang nagawa na lamang ni Sunset ay mapadaing. “Ngayong tapos ka ng saktan ang damdamin ko, kaya ginagamitan mo ng pisikal?”
“Nasaan na ang lalaki mo?” galit na tanong nito.
Napamaang ang bibig niya sa naging tanong nito. Siya may lalaki? Gaano man kasakit ang nagawa nito sa kanya, hinding-hindi siya tutulad sa asawa.
“Kating-kati ka na bang makasama siya kaya pumayag kang—”
Hindi na naituloy ni Sunset ang sasabihin nang isang malakas na suntok ang tumama sa mukha ni Lucian nakapagpabigla sa kanya.
Dahil sa pagtatalo nila ng asawa, hindi niya napansin ang paglapit ni Vincent sa kanilang pwesto. Narinig nitong lahat ang masasakit na salitang binitawan ng asawa niya.
“Baka nakakalimutan mong asawa mo ang binabastos mo!” galit na galit na dinuro ni Vincent si Lucian gamit ang kamaong ipinangsuntok dito.
Maling-mali ngunit bakit narito na naman siya sa bisig ng asawa habang labis na nag-aalala sa kalagayan nito?
“Lucian!” ganoon na lamang ang kabilis ang pagyakap niya sa asawa nang tangkain nitong gumanti kay Vincent. “Sabing tama na!”
Isang pagngisi ang pinakawalan ni Vincent habang may matalim na tingin kay Lucian.
“Malaman ko lang na sinaktan mo si Sunset, hindi lang iyan ang aabutin mo!”
“Lucian, sabing tama na!” namamaos na sigaw ni Sunset at pilit na hinihila ang asawa niya patungo sa sasakyang nakaparada sa may ‘di kalayuan.
“Bakit ba kinakampihan mo ang lalaking iyon?” nanggagalaiting tanong ni Lucian nang makapasok sila sa loob.
“Ito ba ang dahilan kung bakit ka narito? Para maliitin ang pangarap ko?” nangingilid ang luha na tanong niya rito.
“G-gale, that’s not my intention—”
“Pero ginawa mo pa rin,” heto na naman ang pilit niyang ngiti. “Sanay na ako. Dati pa, ang tingin mo sa akin ay para lang isang ipis na walang pagdadalawang-isip mong tinatapak-tapakan. Sa tagal nating nagsama, ni minsan, hindi ko naramdaman na may asawa ako. Pakiramdam ko, katulong mo lang ako, sunod-sunuran sa mundo mo, Lucian.”
Ganoon na lamang ang paglihis ng tingin nito sa kabilang direksyon na para bang riding-ridi na sa kardamahan niya.
“Kung kailangan mo ng pera, sabihan mo lang ako para hindi ka nagtatrabaho sa eskwater na ito.”
Kasabay ng pagkuyom ng palad ni Sunset ay ang pagpikit niya ng mga mata upang tanggapin ang lahat ng ibabatong masasakit na salita ng asawa. Pagod na siyang makipagtalo rito.
“Sa mansyon,” nasabi na lamang ni Lucian.
Sa buong biyahe nila, palihim ang naging tingin ni Sunset sa asawa. Hanggang ngayon ay nararamdaman niya pa rin ang pagiging talunan niya. Kahit yata isang libong rason ang ilapag sa kanya para talikuran ang asawa, sa isang dahilang mahal niya pa rin ito ay muli siyang tatakbo sa bisig ng asawa kahit nasasaktan na siya.
Hinayaan niyang makontento sa panakaw na pagtitig kay Lucian sa buong biyahe. Hindi niya magawang gisingin ito dahil ang kalagayan pa rin nito ang importante sa kanya.
“Apo!”
“Abuelo, Abuela!” malapad na ngiti ang pinasalubong niya sa dalawang matanda na parehong nasa hapagkainan na. Hinihintay lamang sila upang makapaghapunan na.
Ang mga ito ang lolo at lola ni Lucian. Ang dahilan kung bakit nakulong sila ng asawa sa arrange marriage.
“Kumusta na ang paborito kong apo?” nakangiting bati ng lola ni Lucian.
“Nasaan na ba iyong si Lucian? Kahit kailan talaga!” napa-palatak na lamang ang matanda kasabay ng paglagatok ng tungkod nito.
“Nakatulog ho sa sasakyan. Hindi ko na ho ginising, Lo,” pagrarason niya kasabay ng pagngiti sa dalawa.
May mga pagkakataon na nahihirapan pa rin siyang kausapin si Mr. Seville dahil bigla na lamang hinahaluan ng Espanyol ang sinasabi nito kaya madalas na to the rescue ang lola ni Lucian na purong Pilipina upang ipaliwanag ang mga sinabi ng isa.
“Wala pa rin bang nabubuong bata riyan sa sinapupunan mo, Hija?”
Ganoon na lamang ang malakas na pag-ubo ni Sunset dahil sa biglaang tanong ng lola ni Lucian.
“Abuela…” namumulang sambit ni Sunset.
“Alam mo, Hija. hindi lamang dahil sa pagpapasalamat ko sa tatay mo kaya ipinakasal kita sa apo ko. Wala na akong nakikitang ibang babae na nararapat sa kanya kung hindi ikaw.”
“Simplemente una falta de respeto, Abuelo,” panghihingi ng galang na singit ni Lucian sa usapan. “Let us decide for ourselves, Abuelo.”
Nakatingin lamang si Sunset sa asawa. Kung ganoon, hindi pa nito nasasabi sa mag-asawa ang planong divorce ni Lucian?
“Bakit kailangan nating matulog sa iisang kwarto?” puno ng pagtutol ang tinig ni Sunset.
“Bakit hindi?” balik tanong ng asawa niya nang tuluyan silang makapasok ng kwarto. “Mag-iinarte ka pa ba ngayon nakita ko na ang lahat ng iyan?”
Hindi makapaniwalang tiningnan ni Sunset ang asawa na antipatikong nagtuloy-tuloy lang ng pagpasok sa banyo.
Hindi pa man ito nagtatagal sa loob nang mag-ring ang cellphone ng asawa. Paulit-ulit iyon at walang patid. Gustuhin niya mang katukin si Lucian sa banyo ay natatakot naman siyang mabulyawan nito kaya hindi nag-iisip na sinagot niya ang tawag sa kabilang linya.
“H-hello?”
Ngunit akalain na ang pagsagot ng tawag na iyon ang pinakamalaking pagkakamaling magagawa ni Sunset sa buhay niya.
“Eveth?” gulat niyang tanong nang makita ito na binubuhusan ang apartment na tinitirhan ng gasolina noong makapasok siya sa bahay nito nang nagmamadali.
“W-walanghiya ka!” galit na galit ito at tila ba wala sa sarili. “Dahil sa iyo kaya nagdadalawang-isip na Lucian na piliin ako!”
“Ano ba itong ginagawa mo? Akin na ang lighter, Eveth,” may pakiusap niyang sabi kahit pa binabalot siya ng labis-labis na kaba.
“Ngayong nakabalik na ako, ayos na ang lahat kung hindi lang kaartehan mo ang ipinapakita mo kay Lucian! Hindi ka na niya pipiliiin ngayon—”
“Huwag!”
Mabilis kaagad na kumalat ang apoy dahil sa ibinuhos ni Eveth.
“Ano bang ginagawa mo?” galit niyang tanong sa babae. “Aalis tayo rito!”
Pilit niyang isinasama si Eveth palabas ngunit matigas ang babae at walang takot na hinihintay ang apoy na lumapit dito.
“Eveth!” pilit niya itong hinihila.
“Ouch!” malakas nitong pagsigaw matapos mapahiga malapit sa apoy.
Hindi siya maaaring magkamali, ipinapalabas ni Eveth na itinulak niya ito at naging dahilan ng pagkapaso.
“Eveth!” natatarantang sigaw ni Lucian kasabay ng malakas na pagkatulak sa kanya.
Madaluhan lang kaagad nito si Eveth ay hindi na inisip na maaari din siyang masaktan.
“Lucian. Ano—” hindi matagpuan ni Sunset ang tamang salita upang maipaliwanag ang sarili sa asawa.
Malinaw na malinaw sa kanya, siya ang sinisisi nito sa pagkapahamak at pagkasunog ng apartment ni Eveth. Itinago na lamang ni Sunset ang kamay na napaso dahil sa ginawa ng asawa.
GUSTONG IPAGSIGAWAN NI Sunset na wala siyang kasalanan at kailanman ay hindi siya gagawa ng makakasakit sa kapwa niya. Ngunit hindi niya alam kung paano dedepensahan ang sarili sa asawa. Alam niya rin naman na kahit anong paliwanag niya ay hindi siya nito paniniwalaan.Nakatago pa rin sa likod niya ang mga kamay na nanginginig na dahil sa labis na sakit ng pagkapaso. Kung ikukumpara ang sakit, wala iyon sa kalingkingan ng nadarama niya ngayon.“Ganoon ka na ba kadesperada kaya naisipan mong patayin ang importanteng tao sa buhay ko?” may pang-uuyam na tanong sa kanya ng asawa. “Kaya mong pumatay dahil sa selos, Gale?”Napamaang ang labi ni Sunset dahil sa mabigat na paratang ni Lucian.“Kaya ba kaagad-agad na pumayag ka sa divorce dahil ito ang plano mo?” naiinis pa ring akusa nito. “Hindi ka lang pala makati, mamamatay-tao ka—”Isang malakas na sampal ang ibinigay niya sa asawa na naging dahilan ng pagkatahimik nito.Hindi siya makapaniwala na kaya iyong sabihin ng asawa nang harap-har
SAPO PA RIN ni Sunset ang kanyang sentido hanggang sa makarating sa sasakyan na ipinadala ni Vincent dahil nasabi niya ritong hindi niya kayang mag-commute ngayon. Bakit naman kase iinom-inom siya nang marami tapos hindi niya naman pala kaya? Hindi na lang ang asawa ang may kakayahan na magpaikot sa kanya, damay na rin doon ang alak. “Inom pa sa susunod, Sunset Gale!” kastigo niya pa sa sarili habang nagpapahid ng essential oil sa sentido.Kung wala lang siyang aasikasuhing maraming trabaho sa panadirya ngayong tanghali baka tulog pa rin siya hanggang ngayon at nakakulong sa kwarto. “Manong, pakigising na lang ako kapag malapit na,” bilin niya pa rito. Itutulog niya na lang muna ang sakit ng ulo na nararamdaman. Iyon lang din ang tanging paraan upang matigil siya sa malalim na pag-iisip.Matagal-tagal din ang naging pagtulog ni Sunset sa sasakyan. Hindi pa nga siya magigising kung nakarininig ng malakas na busina kaya napabalikwas siya ng gising.Ganoon na lamang ang pagtataka niya n
HINDI ALAM NI Sunset kung pinapakinggan ba siya ng kalangitan o pinapatagal pa ang kanyang buhay upang magdusa siya sa kamay ng mga dumukot sa kanya. Pilit niya mang pinipigilan ang sarili na umiyak ngunit bakas pa rin sa kanya ang matinding takot nang mga sandaling iyon. Hindi siya mamamatay nang mag-isa at hindi lumalaban. Iyon ang itinatak niya sa isipan kahit pa nangingibabaw sa kanyang isipan ang pagsisisi na hindi man lang niya naramdaman ang totoong kasiyahan sa buhay. Dahil sa pagkapaso ng kanyang palad, hindi niya napirmahan nang maayos ang mga papeles na naging dahilan kung bakit nasa sitwasyon siyang ito ngayon. Sa inis ng pinuno ng mga kumuha sa kanya, napilitan pa ang mga ito na bumili ng painkillers. Iyon na lang ang tanging paraan upang magkaroon siya ng pagkakataong tumakas.Hindi nagsasalita si Sunset ngunit ang paningin niya ay umiikot sa paligid sa pagbabakasakaling may magagawa siyang paraan upang mailigtas ang sarili. Walang mangyayari sa kanya kung hahayaan niy
KANINA PA BINABAGABAG ng huling tawag ni Sunset si Lucian. Gusto niyang balewalain iyon kung maaari. Lalo pa nang banggitin ng asawa ang pangalan ng kasosyo nito sa negosyo samantalang siya naman ang tinatawagan. Ngunit, hindi si Sunset ang uri ng babae na tatawag sa kanya upang pagselosen lang siya sa bagay na alam nitong hindi niya pinagtutuunan ng pansin.Lalo pa siyang naghinala na may hindi magandang nangyayari dito nang banggitin nito ang aso na ang pangalan ay Bruno. Hindi niya pinagtutuunan ng maraming oras si Sunset ngunit sigurado siya na wala itong aso. Isa pa, malabo na magkaroon ito dahil may trauma roon ang asawa.“Nakikinig ka ba, Lucian?” tanong sa kanya ni Eveth. “What did you say?” baling niya rito nang bumalik sa kasalukuyan ang atensyon niya. May lambing at arte na hinimas ni Eveth ang kanyang braso habang mapang-akit na iginaya ang tingin niya patungo rito.“I was just saying kung anong pakiramdam mo nang makita mo ako na nasa nasusunog na lugar Kinakabahan ka b
BAHAGYA ANG NAGING pagkasilaw kay Sunset ng liwanag na tumatama sa bintana noong magmulat siya ng kanyang mga mata. Pumikit pa siya nang sandali hanggang sa kaya niya ng imulat iyon nang tuluyan. Ang unang tumambad sa kanya ay ang puting kisame ng hospital na pinagdalhan sa kanya. Akmang tatayo na siya mula sa kinahihigaang kama nang mapansin ang asawa na nasa tabi niya. Mahimbing ang tulog ni Lucian habang nakahilig sa higaan ng kama kinahihigaan niya. Pansin niya ang panlalalim ng ibabang bahagi ng mata nito senyales na wala itong maayos na tulog. Noong mga panahon na magkasama sila sa iisang bahay, hindi siya napalapit ng ganito kalapit sa asawa. Pakiramdam niya nang mga panahong iyon ay nasa iisang bubong sila at may pader na nakapagitan sa kanilang dalawa. Magkahiwalay din ang kamang tinitulugan nila at hindi siya maaaring magbigay ng kahit na anong opinyon sa buhay nito. Kailangan niya ring bantayan ang kanyang mga galaw dahil mabilis uminit ang ulo nito sa maliliit na bagay.
HINDI KOMPORTABLE SI Sunset na narito ang babaeng pinili ng kanyang asawa at kasama sa kwarto na inaakupa niya sa hospital ngunit hindi niya magawang sabihin iyon. Sapagkat ito na ang reyalidad na kailangan niyang tanggapin. Masakit man at dinudurog siya ay kailangan niyang patigasin pa ang sarili.Pakiramdam niya, walang kwenta ang opinyon na ibibigay niya. Hindi rin mahalaga ang nadarama niya kung sakali mang magsabi siya. Isa lamang siyang latak para kay Lucian na naging bara sa maayos sana nitong buhay nang makilala siya.Kaya naman kahit masakit, pilit niya pa ring nilulunok ang sakit na idinudulot ng mga ito na para bang wala siyang pakiramdam na paulit-ulit nilang tinatapakan.“I will be out for a while,” sambit ng asawa niya. “Ayos lang na maiwan kita?” tanong nito kay Eveth.Malapad naman itong ngumiti kasabay ng paghimas sa braso ng kanyang asawa. Nang mga sandaling iyon, mahigpit na ang pagkakahawak ni Sunset sa kobre-kama kung saan natatakpan ang kanyang mga kamay sa ilal
HABANG NAGMAMANEHO, BIGLA na lamang inihinto ni Lumi ang sasakyan nito at may galit na tumingin sa kanya saka muling tumingin sa manibela ngunit ibinalik ang tingin sa kalsada. Muli na naman itong huminga nang malalim kaya hindi na nakatiis si Sunset at tinanong ang kaibigan.“May gusto kang sabihin, Lumi?”“Naiinis ako sa ‘yo!” hindi na napigilan nitong sambit. “Bakit hinahayaan mo ang sarili mo na ganon-ganunin ng babaeng iyon? Masyado kang mabait, Sunset! Ikaw lang ang nakita kong ganyan na hindi kayang ipaglaban ang pagmamahal na nararamdaman niya.”“Lumi—”“Look, Sunset, you are still the legal wife, not just an ordinary person to his life. You will not be the one to adjust with his mistress. Treat yourself with kindness. You have all the rights to say no if you’re not comfortable with one situation. Hindi kasalanan ang magsabi ng ‘no’ kung ayaw mo. Understood?”Saglit na nakatingin si Sunset dito atsaka nahihiyang tumango.“I don’t have the right to meddle with your business bu
DAHIL NAGKAROON NG problema sa pabrika ng pagawaan ng tinapay, kinailangang makarating kaagad doon ni Sunset sa pinakamabilis na paraang alam niya. Iyon ang tanging paraan upang wala ng maging aberya sa pagbubukas nila ng first branch na nasa pangangalaga niya. Mabuti na lamang at padaan si Vincent sa lugar na malapit sa mga lolo at lola ni Lucian. Ang problema niya ngayon ay sa dinami-rami naman ng maaari niyang makasalubong palabas ng bahay, bakit si Lucian pa? Ginawa niya nga ang lahat para iwasan ito ngunit makikita niya naman ngayon. Parang walang nakita, tuloy-tuloy ang paglalakad ni Sunset ngunit bago pa man makalagpas dito, kaagad na pinigilan siya nito sa paglalakad nang hawakan ang kanyang kamay.Tila napapaso, kaagad ang paghila ni Sunset ng kamay sa asawa. “Nagmamadali ako, Lucian,” sabi niya bago tuloy-tuloy ang paglabas ng bahay.Ngunit nang makarating naman siya sa labas ng bahay ay naroon na naman ang asawa. Parang wala itong narinig sa mga sinabi niya.“Kailangan n